پژوهش حاضر، با هدف بررسي وجوه تشابه و تفاوت میان مراثي محتشم و شريف رضي و بررسي مضامین و قالبهاي مراثي اين دو شاعر انجام گرفته است. روش پژوهش، از نظر هدف، نظري و از نظر ماهيت، توصيفي و تحليل محتوا و شيوه تجزيه و تحليل اطلاعات، كيفي است. شاعران مورد نظر، باتوجه به اوضاع سياسي و مذهبي عصر خويش، به سرودن مراثي و ياد كردن از قيام امام حسين (ع) روي آوردند؛ و بيشتر از اينكه به شجاعت و قيام امام حسين (ع) توجه كنند، به تبيين مظلومیتهاي آن امام همام دست زدهاند. با وجود تشابه در موضوعاتي چون تشنگي، كربلا، شهادت، مقام و منزلت در میان مراثي اين دو شاعر، شايان ذكر است كه محتشم به مضامیني مانند محرم، قيامت، شفاعت و سوگواري توجه كرده است و سيدرضي علاوه بر اين مضمونها به عاشورا، ظهور منتقم (امام زمان عج) و غريبي و مظلومیت نيز توجه داشته است. اين شاعران احساسات و افكار خود را در قالبهاي تركيببند و مثنوي و قصيده با زباني ساده بيان كردهاند.
منظومه گنجینه الاسرار نوشتۀ عمان سامانی، دربردارندۀ یکی از بهترین و تأثیرگذارترین اشعار مذهبی در وصف امام حسین (ع) و حادثه عاشورا است. این اثر شامل سرودههای شاعر مشهور عصر ناصرالدینشاه، میرزا نورالله بن میرزا عبدالله بن عبدالوهاب چهارمحالی ملقب به تاجالشعرا و معروف به عمان سامانی و مجموعهای از مرثیهها و سوگنامهها با درونمایهای غمناک از توصیف مظلومیت شهدای حادثه کربلا است. کتاب گنجینه الاسرار به دلیل نوع و شیوه بیانش توانسته به خوبی محتوایی عرفانی را انتقال دهد و مفاهیم بزرگ واقعه کربلا را با روایتی عاشقانه به طور محسوس و ملموس به نمایش بگذارد. عمان سامانی قالب وقوع را برای سرودن و سخن گفتن از واقعه عاشورا برگزیده است. گنجینه عمان که شامل 831 بیت میشود را میتوان یک سفرنامه هم دانست، سفرنامهای که گزارشگرِ حرکت عارفانه و روحانی قافله یاران امام حسین در مسیر شهادت است.
سید رضی مولف نهج البلاغه کتابی است به زبان فارسی در شرح زندگانی سید رضی، نوشته حجت الاسلام علی دوانی از نویسندگان معاصر. مولف این کتاب را به مناسبت تشکیل کنگره هزاره نهج البلاغه در تهران در سال ۱۳۵۹ ش. به نگارش درآورده است. قرن چهارم هجری، عصر طلایی تاریخ اسلام به شمار میرود؛ عصری که دانشمندان بزرگ اسلام، شیعی، سنی، زیدی، اسماعیلی و... و حتی دانشمندان غیرمسلمان در عراق، مصر، سوریه، ایران و دیگر نقاط جهان اسلام، سرگرم درس و بحث و تالیف و تصنیف بودند و مرکز تمام تبادلات علمی، شهر بغداد بود. محمد بن حسین معروف به سید رضی یا شریف رضی در سال 359 هجری در بغداد به دنیا آمد. او از کودکی هوش و استعداد سرشاری داشت و در نهایت با تالیف نهجالباغه به امتیاز و شهرتی خاص دست یافت. او در محضر استادانی بزرگ به تحصیل صرف، نحو، قرائت، انساب، حدیث، کلام، فقه، اصول، عروض و... پرداخت به طوری که میگویند در بیست سالگی از تحصیل تمامی علوم متداول عصر بینیاز شد. سید رضی در سن 41 سالگی نهجالبلاغه را تالیف کرد و در سال 406 هجری در سن 47 سالگی درگذشت.