پژوهش حاضر، با هدف بررسي وجوه تشابه و تفاوت میان مراثي محتشم و شريف رضي و بررسي مضامین و قالبهاي مراثي اين دو شاعر انجام گرفته است. روش پژوهش، از نظر هدف، نظري و از نظر ماهيت، توصيفي و تحليل محتوا و شيوه تجزيه و تحليل اطلاعات، كيفي است. شاعران مورد نظر، باتوجه به اوضاع سياسي و مذهبي عصر خويش، به سرودن مراثي و ياد كردن از قيام امام حسين (ع) روي آوردند؛ و بيشتر از اينكه به شجاعت و قيام امام حسين (ع) توجه كنند، به تبيين مظلومیتهاي آن امام همام دست زدهاند. با وجود تشابه در موضوعاتي چون تشنگي، كربلا، شهادت، مقام و منزلت در میان مراثي اين دو شاعر، شايان ذكر است كه محتشم به مضامیني مانند محرم، قيامت، شفاعت و سوگواري توجه كرده است و سيدرضي علاوه بر اين مضمونها به عاشورا، ظهور منتقم (امام زمان عج) و غريبي و مظلومیت نيز توجه داشته است. اين شاعران احساسات و افكار خود را در قالبهاي تركيببند و مثنوي و قصيده با زباني ساده بيان كردهاند.
نگارنده در این کتاب، از کم و کیف واقعه عاشورا و جایگاه آن در شعر فارسی سخن میگوید و در این راه، مباحث کتاب را با شواهد مختلفی مشحون میسازد . کتاب با بررسی شعر از منظر قرآن و سنت آغاز میشود ;سپس از شعر عاشورایی و شعر آیینی تعریفی به دست داده شده، موضوعات شعر آیینی و چهرههای شاخص آن تا سده نهم معرفی میگردد ;آن گاه از پیشینه شعر عاشورا در زبان فارسی سخن میرود .مبحث بعدی کتاب درباره سیر تطور تدریجی شعر عاشوراست که این موضوعات را شامل میشود" :عوامل دخیل در تطور بیرونی و ساختاری شعر عاشورا " و "عوامل دخیل در تطور درونی و محتوایی شعر عاشورا ."مطالب بعدی کتاب عبارتاند از" :رویکرد شاعران به مفاهیم ارزشی عاشورا در دو دهه اخیر"، "بایدها و نبایدها در شعر عاشورایی "و "بررسی نوحهها و شعارهای عاشورایی ."
منظومه گنجینه الاسرار نوشتۀ عمان سامانی، دربردارندۀ یکی از بهترین و تأثیرگذارترین اشعار مذهبی در وصف امام حسین (ع) و حادثه عاشورا است. این اثر شامل سرودههای شاعر مشهور عصر ناصرالدینشاه، میرزا نورالله بن میرزا عبدالله بن عبدالوهاب چهارمحالی ملقب به تاجالشعرا و معروف به عمان سامانی و مجموعهای از مرثیهها و سوگنامهها با درونمایهای غمناک از توصیف مظلومیت شهدای حادثه کربلا است. کتاب گنجینه الاسرار به دلیل نوع و شیوه بیانش توانسته به خوبی محتوایی عرفانی را انتقال دهد و مفاهیم بزرگ واقعه کربلا را با روایتی عاشقانه به طور محسوس و ملموس به نمایش بگذارد. عمان سامانی قالب وقوع را برای سرودن و سخن گفتن از واقعه عاشورا برگزیده است. گنجینه عمان که شامل 831 بیت میشود را میتوان یک سفرنامه هم دانست، سفرنامهای که گزارشگرِ حرکت عارفانه و روحانی قافله یاران امام حسین در مسیر شهادت است.