کتابخانه مجازی ادبیات

تاریخ طبرستان نوشته ابن اسفندیارتاریخ نگار ایرانی است. موضوع این کتاب تاریخ و وقایع طبرستان و مازندران و یاد سرگذشت شاهان و سادات مرعشی و نام‌ها و لقب‌های آنان و نیز شگفتی‌ها و ویژگی‌های این سرزمین است. زبان نسخه اصلی کتاب فارسی است اما نسخه حاضر به زبان انگلیسی است که ادوارد براون نخستین بار خلاصه ای از این کتاب را در سال 1905 م به انگلیسی ترجمه و چاپ کرد

يکي از اشکالات عمده‌اي که بر فرهنگ‌نويسان شبه قاره هند وارد است، لغت سازي و ترکيب سازي‌هاي نارواست. پيدايش شماري از لغات و ترکيبات ساختگي در اين فرهنگ‌ها معلول بدخواني و تصحيف واژه‌ها و ترکيبات ديوان شاعراني همانند خاقاني است. البته برخي از اين واژه‌ها و ترکيبات ساختگي از شروحي که بر آثار خاقاني و نظامي و انوري نوشته شده، وارد فرهنگ‌هاي فارسي شده است. از آنجا که يکي از منابع مهم لغت‌نامه دهخدا برخي از همين فرهنگ‌هاي هندي؛ از قبيل برهان قاطع و فرهنگ جهانگيري است و غالب اين لغات ساختگي از آن کتاب‌ها به اين لغت‌نامه وارد شده است و در مواردي مولفان لغت‌نامه متوجه جعلي و ساختگي‌بودن بعضي از اين واژه‌ها و ترکيبات نشده‌اند. در اين جستار به بررسي و تحليل دو واژه و ترکيب از همين دست، در فرهنگ جهانگيري و برهان قاطع پرداخته‌ايم. فقره نخست که باز نمودن آن اهميت زيادي دارد، واژه «هرباسپ و هرباسپان» است که در برهان قاطع و فرهنگ جهانگيري به معني «سياره» آمده و از مصرع: «هر پاسبان که طره بام زمانه داشت» در ديوان خاقاني برساخته شده و در بعضي منابع نيز به عنوان معادل فارسي واژه «سياره» پيشنهاد داده شده است. فقره دوم تحليل ترکيب «نهي در نواد» در برهان قاطع است که حاصل تصحيف ترکيبي در شعر نظامي است.