اصطلاحات صوفیه که با اشتقاق از قرآن کریم و احادیث قدسی و نبوی آغاز شد، بتدریج، چه از طریق آموزههای مشایخ صوفیه، چه از طریق شطحیات آنان و چه با پیدایش مکاتب و فرقههای صوفیه، جای خود را در حوزه تصوف و عرفان گشود و تا اواخر قرن سوم هجری قمری به صورتی گسترده رواج پیدا کرد. در میان منابع دست اول تصوف که به اصطلاحات صوفیه پرداخته و یا آنها را شرح کردهاند، بویژه کتاب کشف المحجوب اثر علی بن عثمان جلابی هجویری غزنوی، به سبب «فضل تقدم» آن و نیز تقسیم بندی روشمند و طبقهبندی براساس مشخصات اصطلاحات صوفیه حائز اهمیت است. زیرا شیوه ساختارمند روش شناختیای که هجویری در تبویب و دستهبندی اصطلاحات صوفیه به کار برد، برای مخاطب امروزین این امکان را فراهم میآورد که به مجموعه اصلاحات صوفیه، نه فقط به مثابه مجموعهای کلی از اصطلاحات، بلکه به چشم مجموعهای پویا و متشکل از ارتباطهای دقیق معنایی، زنجیرهای زنده از واژگان و اصطلاحات و سلسله مراتبی قیاسی در حوزه معنا و به طور خلاصه «مجموعه معنادار شبکهوار زبان صوفیه» بنگرد. پژوهش حاضر به بررسی سیر مجموعه اصطلاحات صوفیه از قرن دوم تا زمان هجویری، و بویژه تحلیل دیدگاه هجویری نسبت به اصطلاحات صوفیه و نقد و بررسی شیوه روششناختی او در تعریف و تقسیمبندی این اصطلاحات، همچنین نقد و بررسی ارتباطات معنایی اصطلاحات از جنبه قیاسی، و دیگر ویژگیهای مربوط به اصطلاحات صوفیه در کتاب کشف المحجوب میپردازد.
کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پردهگشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوهگاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصهای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفانپژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب بهویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.
فرخي يزدي شاعر آزادي خواه و ستمستيز كه عمر برپار خود را درراه كسب آزادي و ظلمستيزي گذراند و جان شيرين را بر سر آزادي گذاشت، از روحيه حماسي، دلاوري و سلحشوري برخوردار بود. اين نوشتار به واكاوي انديشههاي فرخي يزدي وميزان تاثيرپذيري اواز شاهنامه فردوسي وهمگونسازي فضاي شعري فرخي با گفتار فرزانه طوس و تبيين اين مساله ميپردازد كه فرخي در بيان مفاهيم عرفاني و اخلاقي، مفاهيم سياسي و توصيف طبيعت و جان بخشيدن به آن تا چه اندازه از اساطير شاهنامه تاثير پذيرفته است.