فرهنگهاي دوزبانه از ديرباز مورد توجه اهل لغت و واژهشناسان بوده است، زيرا اين گونه فرهنگها از يک سو رواج زبان مادر و زبان برگردان را درپي داشته و ازسوي ديگر نياز مترجمان را برآورده ميساخته است. چه بسا در تاليف فرهنگهاي دوزبانه واژههايي اصيل به کار گرفته شده که امروزه مهجور شده است و با احياي آنها ميتوان به تنقيح و تزکيه زبان ياري رسانيد. شايد بتوان گفت بيشترين مزيت تاليف فرهنگهاي دوزبانه حفظ و حراست از زباني است که فرهنگي به آن زبان ترجمه ميشود و شايد اين مزيت را بايد براي هر کتابي که از زباني به زبان ديگر برگردان ميشود، درنظر گرفت. اگر بنا باشد فارسي زبانان از هر فرهنگ يا کتابي به زبان اصلي آن بهره ببرند، بيگمان به ساختن واژههاي معادل نخواهند پرداخت و لامحاله اين بياعتنايي ضعف زبان فارسي را درپي خواهد داشت. منتهي الارب از گونه فرهنگهاي دوزبانهاي است که با وسعتي چشمگير بر پايه قاموس فيروزآبادي و با بهرهگرفتن از فرهنگهاي ديگر، از عربي به فارسي برگردان شده است. مقاله حاضر کوششي است به منظور شناساندن اين فرهنگ و بيان ارزشها و يادکرد کاستيهاي آن، بدان اميد که بيشتر مورد استفاده دانشپژوهان قرار گيرد.
نوزده مقاله این دفتر در چهار مقاله کلی طبقه بندی شده اند: فرهنگ و آزادی، فلسفه و مسائل اجتماعی، مسائل مربوط به سوسیالیسم، و مساله روشنفکران. در بخش نخست درباره سیاست فرهنگی، نقش فرهنگ و رواداری در رشد دموکراسی، نقش مطبوعات، مفهوم نوآوری ادبی و اجتماعی و روند آزادیخواهی در کشورهای آفریقایی سخن گفته میشود. در بخش دوم بحثهایی درباره مرلوپونتی، مارکس و منتسکیو به میان می آید. بخش سوم به تحولات بلوک سوسیالیسم پرداخته روند تحولات را در کوبا و چین و شوروی دنبال می کند. بخش چهارم شامل دو مصاحبه است درباره روشنفکران و روابط آنان با مردم و قدرتها و ایدئولوژیها و مساله بحران هویت در آنان.
دیدگاه (ایدئولوژی) مردم و یا هر کشوری را باید در خون و سرشت مردمش جستجو کرد که می توان گفت: "دیدگاه فرمان سرشتی است" این فرمانها اگرچه گاه شدنی است که از سوی یک تن و یا گروهی انگشت شمار بازتاب شود باید پذیرفت که گرفته شده از فرمانهای سرشتی گروهی بیشترین و یا نزدیک به همه مردم می باشد. باید پذیرفت که در رهگذر زندگی هر مردمی، نخست تکدانگانی از آن مردم راه شناسایی پیش گرفته به شناختی راستین رسیده یا می رسند آنگاه شناخت راستین خود را که با بهره گیری از ویژگی های فرهنگ خود دست آورده اند پاسداری می کنند و سپس به رای همگانی می گذارند. اگر همگان پذیرایش شدند که راه زندگی و جاویدی پیش می گیرد وگرنه گاه در نخستین گام راه مرگ و نیستی می پیماید و از میان می رود...
این کتاب ترجمهای است از کتاب «اخبار الحلاج» یا «مناجات الحلاج» که به وسیله لویی ماسینیون و پ. کراوس تصحیح و تعلیق یافته و به سال 1936 در پاریس، کتابخانه لاروس به چاپ رسیده و به سبب اقوال و روایات مستندی که در این کتاب است، همواره برای کلیه محققانی که درباره حلاج پژوهش و تصنیف کردهاند، به عنوان سندی معتبر مورد استفاده بوده است.
کتاب نخبة الدهر فی عجائب البرّ و البحر، تالیفی از محمد بن ابی طالب دمشقی و در رابطه با جغرافیا ، کانی شناسی، شرح سرزمین ها، اقالیم هفتگانه و آگاهی های کیهانی است که دراوایل سده هشتم هجری و در 9 باب تحریر شده است. دمشقی در این اثر تلاش كرده تا مجموعه اطلاعات جغرافیایی آن روز جهان را به دست دهد. وی علاوه بر توصیف بلاد اسلامی، سرزمین های دیگری را كه در خارج از جهان اسلام قرار داشته اند توصیف كرده است و به صورتی كامل و جامع از جغرافیای ریاضی سخن گفته است. او تنها جغرافیدانی است كه در توصیف روم و شهرها و عجایب آن اطلاعات ارزشمندی ارائه می دهد. دقت و موشكافی او در توصیف آثار وعجایب جهان در خور ستایش است. اصل كتاب به زبان عربی و در هفت مجلد نگارش شده بود که تنها قسمت هفتم آن بر جای مانده است. کتاب حاضر با ترجمه ای از سید حمید طبیبیان در سال 1357 و توسط بنیاد فرهنگستان های ایران به چاپ رسیده است.