مثنوی پژوهان، نخستین داستان مثنوی، موسوم به «کنیزک و پادشاه» را اثری نمادین دانسته و هر یک با توجه به دیدگاه خاص خود آن را رمزگشایی کردهاند. آنان در رمزگشایی از سه شخصیت داستان اتفاق نظر دارند و اختلاف نظر اصلی مربوط به کنیز را رمز «نفس» فرض کردهاند. در آثار استاد عبدالحسین زرینکوب، کنیز رمز «انسان» و شاه رمز «خداوند» است اما از نظر برخی پناهبردن شاه به مسجد و اعترافش به اشتباه، با این که او را رمز خداوند فرض کنیم، ناسازگار است از این رو همچنان گرایش به نظریه خوارزمی بیشتر دیده میشود. در این پژوهش، پس از نقد دیگر دیدگاهها، با تکیه بر دورنمایه اصلی داستان و شیوه دستانپردازی مولوی برای تبیین نظر استاد زرینکوب، تلاش شده است. فرض آن است که درونمایه اصلی داستان، شرح خطای انسان (کنیزک) در شناخت معشوق حقیقی (شاه) و گزینش معشوقی ناپایدار به نام دنیا (زرگر) است. عواملی که این فرضیه را تأیید میکند دو دسته است: دلایل خارج از داستان عبارت است از: درونمایه مأخذ اصلی قصه، سابقه مضمون در متون گنوسی، پیشینه مضمون در آثار عارفان متقدم به ویژه عطار و تکرار مضمون در دیگر حکایتهای مثنوی. دلایل داخل داستان نیز عبارت است از: درآمد داستان و بیت خروج، گره داستان و شخصیت محوری آن و گرهگشایی و نتیجهگیری مولوی در پایان داستان.
کتاب حاضر مشتمل بر دو گفتار به زبان فرانسوی، به خامه توانای استادان گرامی دکتر صفا و لیوه روسای محترم دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و استراسبورگ و یک مقدمه از نویسنده در معرفی کامل نسخه خطی کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ و شرح یکصد و شصت و هشت بیت از مثنوی گلشن راز که متاسفانه شارح عارف آن تاکنون ناشناخته مانده است. و در آخر تعلیقاتی که برای حل مشکلات و توضیح و تعریف لغات و مصطلحات عرفانی و فلسفی به کوشش نویسنده فراهم گردیده است.
این کتاب اشعار فارسی سیدجعفر موسوی حاوی الف) دو مثنوی در بحر خفیف-مخبون محذوف-یکی تحت عنوان (حدیث نفس) شامل موضوعات مختلف در حدود (1723) بیت، و دیگری (بالاخانه غمها) که از نوشته نویسنده معروف (مصطفی لطفی منفلوطی مصری) برداشته شده است و در حدود (303) بیت می باشد. ب) غزلیات ج) متفرقات د) قطعات
در شاهنامه فردوسي، نامه به عنوان يکي از وسايل برقراري ارتباط و انتقال پيام، کاربرد و اهميت فراواني دارد. در اين مقاله نامههاي شاهنامه از جهت سطوح ارتباطي به سه دسته: بالادست به زيردست، زيردست به بالادست و نامه همتايان به هم، تقسيم شده است. همچنين اجزا و ارکان تشکيلدهنده نامهها که معمولا به تناسب موضوع و مخاطب متفاوت بوده و چگونگي آغاز و انجام آنها مورد بررسي قرار گرفته است. علاوه بر اين، از مطالبي که فرستندگان پيش از شروع نامه و پس از ختم آن ميآوردهاند و نيز ذکر فرستنده و مخاطب، مهر کردن نامه و موضوع و کارکرد نامهها در شاهنامه سخن گفته شده است. هدف اساسي ما در اين مقاله آشنايي با پيشينه نامه و نامهنگاري در ايران پيش از اسلام و تحليل نامههاي شاهنامه در جهت الگوگيري از آنها در مکاتبات امروز است. با توجه به آنکه نامههاي شاهنامه در برگيرنده راه و رسم مکاتبات در ايران پيش از اسلام است، توصيف و تبيين و تحليل آنها ميتواند در بهترشدن شيوههاي نامهنگاري مفيد واقع شود.
در اساطير ملل اسطورهاي جهاني ديده ميشود که در اين نوشته اسطوره دوشيزه ـ مادر ناميده شده است. اين اسطوره گزارشگر تولد قهرماني مذکر از مادري باکره است. بارداري مادر به شيوهاي غيرمعمول و با اراده يا دخالت خدايان آسماني صورت ميگيرد. دوشيزه ـ مادر و دوشيزهزاده، هر دو با طبيعت و مظاهر آن همچون زمين، آب و روييدنيها ارتباط مستقيم دارند. به نظر ميرسد ارتباط ارکان اسطوره با مظاهر طبيعت، بازمانده باور انسان عصر مادرشاهي به زايايي زن و زمين و تناسب باروري و زايش اين دو بوده باشد. نيز نقش خدايان آسماني در تولد قهرمان مذکر و فناي مادر در اين واقعه، بياني از گذر مرحله مادر شاهي و تمايل انسان براي انتساب خود به خدايان آسماني است. مقاله حاضر ضمن گزارش اين اسطوره در فرهنگهاي مختلف، براي اثبات اين فرضيه تلاش ميکند که اسطوره مزبور روايتگر گذر از مرحله مادر شاهي به پدر سالاري و انتقال قدرت به مردان و گرايش به خدايان آسماني است.