«قابوس نامه» يا به تعبيري «نصيحتنامه» تاليف «عنصرالمعالي کيکاووس» از آثار قرن پنجم هجري قمري و اثري تعليمي و تربيتي است که در حوزه اخلاق و ارشاد جايگاه خاصي دارد. هدف و انگيزه نويسنده از تاليف اين کتاب، ابتدا ارشاد و راهنمايي فرزندش «گيلان شاه» و سپس بهرهمندي ديگر جويندگان است. امتيازات و ويژگيهاي قابوسنامه، تنها مربوط به محتواي تعليمي و اندرزگونه آن نيست؛ بلکه عوامل متعددي در کنار هم به تعميق و نفوذ اين آموزههاي تربيتي در مخاطب مدد ميرساند. ويژگيهاي خاص نويسنده چون صميمت، صداقت، پاکي سخن، فروتني و آزادانديشي از يکسو و ابزار کلامي وي چون به کارگيري امثال رايج فارسي و عربي، استفاده از تمثيل و داستانهاي جذاب و مناسب با موضوعات متن، بهرهگيري از آيات و احاديث، برخورداري از سخنان بزرگان و اشعار فارسي از جمله عوامل مهمي است که به غناي تعليمي اين اثر قوت بخشيده، از اين حيث آن را جاويد و ماندگار کرده است. در اين مقاله ابتدا ويژگيهاي خاص نويسنده قابوسنامه را برميشماريم که خود مدل و الگويي از ارزشهاي اخلاقي را به طور غيرمستقيم به نمايش ميگذارد؛ سپس به دستهبندي موضوعات محتوايي اين اثر ميپردازيم و در پايان تاثير ابزار کلامي نويسنده را مورد بررسي قرار ميدهيم.
این کتاب که به زبان فارسی سره به نگارش درآمده، گزارشی است از احوال و گفتار "آذرباد مهرسپندان " موبد موبدان عهد شاپور ذوالاکتاف که با بخشهایی از اندرزهای وی به چاپ رسیده است .بدین ترتیب، در بخش نخست کتاب جایگاه آذرباد در تاریخ ذکر گردیده و مقایسهای میان گفتار او با مانی، کنفوسیوس و دیگران صورت گرفته است .در بخش دوم، "سخنان آذرباد "به زبان پهلوی و ترجمه فارسی به چاپ رسیده است .بخشی از این سخنان، اندرزهای آذرباد به پسرش است .در بخش سوم کتاب نیز روایات مختلف از آذرباد و سخنان او که در متون پهلوی، عربی و فارسی انعکاس یافته درج گردیده است .بخش چهارم کتاب نیز متضمن سخنان یا اندرزهای "آذرباد "است که به عربی یا به شعر فارسی عرضه شده است .
کتاب حاضر کتابی است در نیایش ترک رذائل و درک فضائل، اخلاق محتشمی شرح متن صحیفه سجادیه حضرت امام زین العابدین و وصایای حضرت امیرالمومنین به فرزندش ابوعبدالله الحسین (ع) اثر شادروان حسن اسفندیاری است
مقاله حاضر پژوهشی در شعر بلند طغرای مشهدی از شاعران و نویسندگان قرن یازدهم هجری قمری است. این شعر که در قالب مسمّط مخمس در یکصد و سی و چهار بند آمده است، به یکی از آثار او به نام «اعتقادیه» تعلق دارد؛ اثری که نایاب است و در مجموعه آثار طغرا و کلیات و رسائل او و در هیچ یک از تذکره ها و حتی تاریخ ادبیات ایران نیامده است. این شعر به طور کامل در نسخه خطی مناقب علوی اثر میر حسین علی خان تالپور از گنجینه و موزه نسخ خطی حاکمان تالپور در حیدر آباد سند ثبت و ضبط گردیده است. تا به حال هیچ گونه پژوهشی در مورد آن صورت نگرفته است و این مقاله برای اولین بار به معرفی و بررسی عواطف غنایی آن میپردازد. این مسمط در بزرگداشت حضرت علی (ع) است و از عاطفه فردی و جمعی عمیق و دلنشینی برخوردار است. در این گفتار برآنیم تا به بررسی عواطف شاعر با روش تحلیل محتوا بپردازیم.