کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب گرانسنگ «ترجمه تفسیر طبری» ترجمه‌ای است از تفسیر کبیر محمد بن جریر طبری که در زمان سلطنت منصور بن نوح سامانی (350 ـ 360) به وسیله هفت تن از دانشمندان قرن چهارم ترجمه شده و از کهن‌ترین تفسیرهای قرآنی به زبان فارسی است. این کتاب دربرگیرنده لغات و تعبیرات بسیار زیبا و کهن پارسی است که با دقت بسیار در برابر کلمات وحی الهی گذاشته شده و از جهات گوناگون از جمله زبان‌شناسی، فقه‌اللغه فارسی، زبان و ادبیات فارسی، ترجمه قرآن، تاریخ تحول لغات و ... حائز اهمیت است. این کتاب شامل دو بخش است؛ بخش اول فرهنگ لغات قرآنی به فارسی است که از روی متن پارسی کتاب «ترجمه تفسیر طبری» برگزیده و در برابر کلمه قرآنی گذاشته شده است و بخش دوم فرهنگ فارسی به لغت قرآنی است که نخست کلمه با ترکیب فارسی ذکر شده و در مقابل آن کلمه قرآنی آورده شده است که کار یافتن مفاهیم قرآنی را برای محققان و پژوهشگران آسان نموده است.

کتاب گرانسنگ «ترجمه تفسیر طبری» ترجمه‌ای است از تفسیر کبیر محمد بن جریر طبری که در زمان سلطنت منصور بن نوح سامانی (350 ـ 360) به وسیله هفت تن از دانشمندان قرن چهارم ترجمه شده و از کهن‌ترین تفسیرهای قرآنی به زبان فارسی است. این کتاب دربرگیرنده لغات و تعبیرات بسیار زیبا و کهن پارسی است که با دقت بسیار در برابر کلمات وحی الهی گذاشته شده و از جهات گوناگون از جمله زبان‌شناسی، فقه‌اللغه فارسی، زبان و ادبیات فارسی، ترجمه قرآن، تاریخ تحول لغات و ... حائز اهمیت است. این کتاب شامل دو بخش است؛ بخش اول فرهنگ لغات قرآنی به فارسی است که از روی متن پارسی کتاب «ترجمه تفسیر طبری» برگزیده و در برابر کلمه قرآنی گذاشته شده است و بخش دوم فرهنگ فارسی به لغت قرآنی است که نخست کلمه با ترکیب فارسی ذکر شده و در مقابل آن کلمه قرآنی آورده شده است که کار یافتن مفاهیم قرآنی را برای محققان و پژوهشگران آسان نموده است.

سنت فکري ـ فلسفي غرب از افلاطون و ارسطو و حتي پيش‌تر از آن، تا قرن بيستم و در انديشه و آراي فردينان دوسوسور زبانشناس سوئيسي، تحت تاثير رويکردي دو قطبي، گفتار را بر نوشتار ترجيح مي‌داده است. در اين نگره، انتقال کامل معنا از طريق «گفتار» امکان پذير مي‌نمود، حال آن که نوشتار تنها فرع و جانشين گفتار قلمداد مي‌شد. بطور طبيعي، چنين رهيافت کلام محورانه‌اي، سرانجام عرصه را براي هرمنوتيک کلاسيک فراهم مي‌کرد. آنجا که دغدغه وصول به نبت مولف، هدف تفسيري عنوان مي‌شد. با نگاهي گذرا به تاريخ و فرهنگ ايراني ـ اسلامي، مي‌توان مدعي شد، که با چنين تجربه و تلقي‌اي مشابه، در گفتمان انديشگي زبان و ادب کلاسيک مواجه هستيم. چنان که بطور خاص، ناصرخسرو اين مهم را سامان بخشيده است. وي از يکسو با تمهيد مقدمات نظري و در قالب عناويني چون «نام و نامدار»، «نطق و قول و کلام» و «قول و کتابت»، به دفاع ازکلام محوري مي‌پردازد و سرانجام به برتري گفتار بر نوشتار راي مي‌دهد و از ديگرسو، با تفکيک ميان تنزيل به عنوان ظاهر کتاب و شريعت و تاويل به مثابه باطن و روح آن، حصول به نيت مولف را، هدف غايي موول معرفي مي‌نمايد، اين مقال طرح و شرح مبسوط اين مدعا خواهد بود.

در دوره مشروطه که فرهنگ اسلامی و تمدن نوین با یکدیگر روبرو شدند، به دلیل تفاوت‌هایی که میان آن‌دو وجود داشت، روشنفکران و روحانیون که‌ نیروهای مؤثر اجتماعی بودند هریک در مقبل تجدد و دین دیدگاه‌های خاصی‌ ابراز کردند. روشنفکران به سه گروه مخالف دین، طرفدار استفاده ابزاری از دین و معتقد به سازگاری اسلام و تمدن نوین و روحانیون به دوگروه محافظه‌کاران‌ مخالف تجدد و مشروطه‌خواهان طرفدار سازش اسلام و دموکراسی تقسیم شدند. این مقاله با رشو تحلیل محتوای کیفی و با تأمل در اشعار هفت تن از شاعران‌ مردمی این دوره، به بررسی نگرشی دینی آنها پرداخته است و به این نتیجه‌ رسیده که سه جریان فکری عمده درمیان شاعران وجود داشته است. یک‌ جریان، دین را در مقابل تجدد قرار می‌دهد و متجددشدن را منوط به حذف‌ دین از جامعه می‌داند. جریان دیگر، به حذف بسیاری از سنت‌های دینی و تغییر در کارکرد آن معتقد است و بیشتر بر بعد ایمانی دین تأکید می‌کند. جریان سوم‌ تجدد را بر بستر سنت‌های دینی می‌پذیرد و با استفاده از ابزار اجتهاد، خواهان‌ تغییر در بعضی از سنت‌ها و اصلاح آنهاست.این جریان به حفظ دین در جامعه‌ تأکید می‌کند.