پيوند ادبيات و روان از روزگار کهن مطرح بوده است؛ اما تبيين دقيق و روشمند آن بعد از نظريههاي زيگموند فرويد، شکل گرفت. عقده اديپ يکي از نظريههاي مهم فرويد است که در اين نظريه گرايش کودک پسر به مادر و پدرکشي، طرح شده است. پژوهش حاضر، نبرد رستم و سهراب را از اين چشمانداز، در سطحي متفاوت بر اساس مستندات و استدلالها نشان ميدهد. زال به دليل طرد شدن از سوي سام (پدر)، غياب پدر و عدم هم هويتي با او، بر عقده اديپ خود فايق نيامده، پيوندي ناگستني با سيمرغ (مادر ـ معشوق) مييابد، در زندگي خود با رودابه، رابطهاي طبيعي و کامل ندارد. از منظر پدرکشي هم، چون سام از جاودانان است لايه ديگري از داستان با استحاله شخصيتها رخ مينمايد و در نبرد رستم و سهراب در حقيقت ستيز زال (= رستم) با سام (= سهراب) روي ميدهد.
درمورد عطار نيشابوری تاريخ دوران و نوشته های او سهروردی و ابن سينا خلاصه منطق الطير عطار منطق الطير عطار داستان سفر گروهی از مرغان به راهنمايی هد هد به كوه قاف برای رسيدن به آستان سيمرغ است. هر مرغ به عنوان نماد دسته خاصی از انسان ها تصوير می شود. سختي های راه باعث می شود مرغان يكی يكی از ادامه راه منصرف شوند... خداشناسی در كتب مقدس قديم پيش از آميزش ملل هندی و آرامی به دو شكل متمايز ديده می شود الف- خدا در كتب آرامی به ويژه تورات، يك شخص است جدا از جهان كه جهان را از عدم به وجود آورده است. ب- خدا در كتب هندی، به ويژه ودا روح جهان و خود آنست كه در اصطلاح اسلامی پس از سهروردی توحيد اشراقی و تنزيهی ناميده می شود.
ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستانشناسانه و روانشناسانه دربارهی شخصیتها و فضای اجتماعی و سیاسی داستانهای "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگیهای ساختی، زبان شناسی، جهانبینی و مانند اینها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که میتوان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدستاند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی نویسنده را میسازد؛ ..... بر این اساس میتوان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخشبندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامهی اصلی نامیده میشود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهادهایم. شاهنامهی افزوده نوشتهی فردوسی است؛ اما شاهنامهی اصلی نویسندهی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشتهی یک تن نیست به اثبات برساند".
شعر کلاسیک و شعر جدید خلتهای متفاوتی دارد. تربیت سنتی، در معنا کردن شعر، اثر را قطعه قطعه مینمایاند اما شعر امروز به صورت سطرهای گسسته، کمتر تن به معناشدن میدهد که این موضوع خود چالشهایی را فراهم میاورد. طبیعت نوگرایی، فرا روی از هنجارهای معهود و نیز تردید را در نهاد خود دارد. و حوزههای رسمی مدرسه ای که بر پایه یافتههای کهن و تثبیت شده، شکل گرفته است بر یافتهها و بافتههای ازلی خود ایستادگی میکند. عدم تبیین بنیانهای زیباشناختی، کارکردهای زبانی در هر دوره و شیوههای تحلیل، دامنه این تنش را فراختر میکند. کتابهای درسی شعر معاصر نیز همچنان با ذهنیت تذکرهنویسی سنتی به معرفی زندگینامهای شاعران معاصر میپردازند و مخاطب سرانجام با انبوهی نام مواجه است بیهیچ تحلیل و شناخت فراز و فرودهای سبکی، زبانی و .... .
رنگ از ديرباز، همواره به گونههاي مختلف، روان، باور و درون آدمي را باز تابيده است. از طريق شناخت رنگها و چگونگي كاربرد آنها در آثار هنري، ميتوان گوشههايي از شخصيت هنرمند را باز شناخت. در سرودههاي شاعران ايراني، رنگ جلوههاي گوناگون دارد و در شعر كساني چون سهراب سپهري كه شعر و نقاشي را در كنار هم تجربه كردهاند؛ اين عنصر، بيشتر ما را به بررسي فرا ميخواند. در اين مقاله، كاركرد رنگها در «هشت كتاب» سپهري، به ترتيب زمان سرايش، به طور كامل بررسي شده است. اين بررسي نشان ميدهد كه سير ذهني شاعر در شور و احساسات رمانتيك و سطحي، كمكم به سوي نوعي عرفان دروني، گرايش پيدا كرده است.