کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب تحلیلی است بر ادبیات روسیه در آثار پوشکین، لرمانتوف، داستایفسکی ، گوگول، گنچاروف، تولستوی و چخوف. ادبیات روس یکی از مهمترین ادبیات ملی جهان است که سهمی مهم در ادبیات جهانی دارد. از قرن ۱۱ میلادی آثار و نویسندگانی به زبان اسلاو شرقی وجود داشته اند. در زمان تزارها، اروپایی نمودن جامعه و فرهنگ روس بیش از ۱۲۰ سال طول کشید. در دهه ۳۰ قرن بیست، مکتب ادبی رئالیسم سوسیالیستی کوشید تا مکتب ادبی حاکم در شوروی سابق گردد. روسها وابسته به خانواده زبانی و قومی اسلاو هستند. قرنها ترکهای تاتار و خزرها از همسایگان جنوبی اسلاوهای روس بوده اند. در سال ۹۸۸ میلادی، مسیحیت دین رسمی روسیه شد. تاتارها بعدها سه قرن بر روسیه حاکم شدند. سرانجام خانواده رومانف در سال ۱۶۱۳ به تخت سلطنت روسیه نشست. پتر کبیر در سال ۱۶۸۹ تزار روسیه شد و ۳۰ سال حاکم این کشور بود. وی میگفت که او "آموزنده ای میان آموزنده ها است". ادبیات روس میان سالهای ۱۷۹۰-۱۷۰۰، میان باروک و کلاسیسم بود. در روسیه پیش از انقلاب اکتبر، مکتبهای ادبی مانند باروک، کلاسیسم، احساسات گرایی و روکوکو حاکم بودند. در سال ۱۷۴۸ آکادمی علوم، و در سال ۱۷۵۵ دانشگاه مسکو و مرکزی برای تحقیق و تبلیغ ادبیات افتتاح شدند در قرن ۱۸ اشرافیت روس بود که به دلیل باسواد بودن، قشر حامل ادبیات گردید. لوموسف یکی از آغازگرایان رفرم زبان و تئوری ادبی در روسیه تزاری است. در سال ۱۷۳۹ زبان اسلاوکلیسایی جای خود را به عناصر زبان امروزی روسی داد. گرچه لوموسف خود را خادم دولت و سلطنت تزار میدانست، از زمان او زبان ادبی امروزی روس آغاز به رشد نمود و زبان رسمی روسیه فعلی شد. آموزه رئالیسم سوسیالیستی با همان سهولتی که به دروغ، خود را وارث سنت ملی میدانست، خود را به مردم تحمیل میکرد. در واقع در قرن نوزدهم عده زیادی از روشنفکران روس بودند که هنر در نظر آنها مسئولیت اجتماعی سنگینی داشت، زیبایی هنری را فدای صداقت و حقیقت می کردند و میخواستند که هنرمند نقش نوعی پیامبر اجتماعی را ایفا کند. رمان "چه باید کرد؟" اثر چرنیشفسکی به صورت تیپیک بیانگر این طرز تفکر است که در آن روزگار آزادانه انتخاب شده بود. این رمان با مضمونی فمینیستی بر جنبش آتی ازادی زنان در روسیه تاثیر بسزایی داشت. بدین ترتیب میتوان نویسندگانی از قبیل نکراسف، پیساروف، دابرولیوبوف و نقاشانی مانند رپین را پیشاهنگان رئالیسم سوسیالیستی به حساب آورد. از نگاه فرمالیست ها، آموزه رئالیسم سوسیالیستی از آمیزش دید بی اندازه ساده انگارانه ای از واقعیت با تلاش مبتذلی دنبال نفع شخصی به وجود آمده است. جنبش فرمالیسم روسی در سال ۱۹۱۴ آغاز و در آخرین سالهای دهه ۱۹۲۰ در پی حمله های رژیم استالینیستی از هم پاشید.

کتاب حاضر پژوهشی در چارچوب ادبیات تطبیقی است و به ارزیابی میزان تاثیر فرهنگ‌ اسلامی بر ادبیات روسیه می پردازد. مکارم الغمری پژوهشگر مصری در این کتاب از تاثیر پذیری‌ ادبیات روسیه از فرهنگ و ادبیات ملل شرقی مانند ایران و هند سخن به میان می‌آورد. مطالب این کتاب در هفت فصل دسته بندی شده است و فصل نخست آن به ادبیات تطبیقی و میزان تاثیر و تاثر آن اختصاص یافته است. فصل دوم به واسطه‌های انتقال ادبیات روسیه و شرق چون شرق شناسان، ترجمه‌ها، مطبوعات و نظایر آن که به نوعی در این انتقال نقش داشته‌ اند اشاره می نماید. رمانتیسم روسیه و شرق، رمانتیسم، رمانتیسم روسی و تاثیرات غرب بر رمانتیسم روسی مطالب فصل سوم را تشکیل می دهند. در فصل چهارم از تاثیر فرهنگ عربی و اسلامی در آثار پوشکین و در فصل پنجم از نشانه‌های اسلامی در آثار لرمانتوف سخن گفته می شود. تاثیر شرق به ویژه فرهنگ اسلامی در تولستوی و آثار او موضوع فصل ششم این کتاب است. در فصل هفتم به نشانه‌های تاثیرات اسلامی و عربی در آثار بونین اشاره می شود. این کتاب با ترجمه موسی بیدج در سال 1378 و توسط سازمان تبلیغات اسلامی روانه بازار گردید.

آلكساندر سرگيويچ پوشكين، برجسته‌ترين شاعر قرن نوزدهم در خانواده‌اي اشرافي، زاده شد. جامعه و حكومت، همواره افكار او را به خود مشغول مي‌ساخت. در آثار او قشرهاي مختلف جامعه به تصوير كشيده شده‌اند، از جمله دهقانان، رعيت‌ها و حاكمان. علاوه بر همه اين افراد، پوشكين در آثار خود، به خوبي گونه‌سازي انجام مي‌داد. در آثار او شخصيت‌ها و قهرمانان ادبي مختلفي مانند «قهرمانان كوچك»، «آدم‌هاي زيادي» و ديگر شخصيت‌ها به چشم مي‌خورند. يكي از قهرماناني كه در اين مقاله به آنها پرداخته شده است، گونه «آدم‌هاي زيادي» است. نماينده اين گروه از قهرمانان، شخصيت اصلي رمان يعني يوگني آنگين است. هر چند تورگنيف در اثر «دفترچه يادداشت آدم زيادي» در سال 1850، اين شخصيت را به تصوير كشيده است، اما ورود اين قهرمان به ادبيات روسيه از طريق آثار پوشكين و با اثر مشهور يوگني آنگين صورت مي‌گيرد. در اين مقاله، ضمن بررسي يوگني آنگين، به عنوان نماينده اينگونه از قهرمانان ادبي، گروه ديگري معرفي مي‌شود كه مي‌توان آن را نماينده نسل طلايي ناميد. اين گروه از قهرمانان جايگاهي هم رده با آنگين دارند، با بررسي شخصيت آنها، سعي خواهد شد در پايان مقاله توضيح روشني از هر دو گروه، با استفاده از تشابهات موجود، ارائه گردد.