کتابخانه مجازی ادبیات

جمعی به حق عقیده دارند که زبان فارسی دارایی مشترک همه نسل های دیروز و امروز و فردای کشور است و به هیچ عنوان نباید در شکل الفاظ و کیفیت اشتقاق آن مداخله کرد و نسل کنونی باید زبانرا به همان صورتی که از نسل های پیشین تحویل گرفته به نسل های آینده تحویل بدهد. گروهی دیگر معتقدند که زبان فارسی مانند همه زبانهای دنیا بر اثر مرور زمان و تاثیر تحولات قهری که در جهان پیش می آید خواه ناخواه دستخوش دگرگونی شده و خواهد شد زبانی که در قرن چهارم هجری زبانی رسا و شیوا و برای رفع همه نیازمندیها کافی بوده برای رفع نیازمندیهای امروزی کافی نیست؟ و وضع لغات نو برای مفاهیم جدید از ضروریات زندگی انسانی است و به هیچ عنوانی نمی شود از ان صرف نظر یا احتراز کرد....

این کتاب دربرگیرنده مجموعه سخنرانی‌های دومین دوره جلسات سخنرانی و بحث درباره زبان فارسی است که هم‌زمان با چهارمین جشن فرهنگ و هنر در آبان سال 1350 در پایتخت تشکیل شد.این کتاب پانزده سخنرانی از سخنرانی‌های این جلسه را دربر دارد که زیرنظر خود سخنرانان چاپ شده است. عناوین برخی از نوشتارها به این ترتیب است: بیماری‌های زبان سازمان‌های اجتماعی و اداری و نامه‌نگاری‌های دولتی/ محمدعلی امام شوشتری، تأثیر ایران و زبان فارسی در آثار ادبی فرانسه/ حسن صدر حاج‌سیدجوادی، دستور زبان فارسی/ محمد خزائلی، اشتقاق در زبان فارسی/ جعفر شعار، زبان و ادب فارسی در پیشرفت زمان/ محمود شفیعی، زبان شیرین فارسی/ مسعود فرزاد، نفوذ و تأثیر فارسی در سنسکریت/ شهریار نقوی و .... .

اغلب اهل تحقیق، پروین را شاعری سنت‌گرا می‌پندارند؛ وی به سنت‌های ادبی بسیار پای‌بند است و تأثیر آثار گذشتگان را در آثار وی به روشنی می‌توان دید. کاربرد برخی واژه‌ها ب صورت یا مفهوم کهن، تکرار بسیاری از تعبیرات، ترکیبات و تصاویر موجود در آثار گذشته، بهره‌گیری از شیوه تمثیل، توجه به حکایات و روایات دینی، اشاره به برخی شخصیت‌های تاریخی، نقل داستان به شیوه دانای کل، نمودهایی از توجه خاص او به سنت است. اما از آنجایی که وی در یکی از ادوار گذر و انتقال ادب فارسی می‌زیست، نشانه‌های بسیاری از نوآوری و تجدد نیز در آثار وی می‌توان دید؛ در واقع او را می‌توان از حلقه‌های واسط میان شعر دیروز و امروز به شمار آورد؛ از جمله نمودهای نوآوری در شعر پروین می‌توان به این موارد اشاره کرد: نگاهی تازه به حیات و هستی، مردم‌گرایی، واقع‌بینی، رویکرد ویژه به مسائل اجتماعی، دفاع از حقوق زن، ستم‌ستیزی و انتقاد از اهل زور و تزویر، جانبداری از رنجبران و زحمت‌کشان، آشنا‌یی‌زدایی در کاربرد برخی عناصر شعر غنایی، تحرک و پویایی تصاویر شعری، ایجاد حس امیدواری و دعوت به تلاش در دستیابی به آرمان‌های انسانی، حضور زنده طبیعت، کاربرد مناسب فن مناظره، سادگی و روانی زبان و نزدیکی آن به زبان عامه، به کارگیری برخی قالب‌های نیمه‌سنتی و تلاش برای دستیابی به آزادی‌هایی در کاربرد قافیه، نیرومندی و استواری پیوند ابیات در محور طولی و توجه بخصوص به بافت ارگانیک و وحدت هنری در شعر، تنوع در اشاره به مکان، زمان و شخصیت‌های حکایات و داستان‌ها و نزدیک ساختن شعر به نثر و نمایش.

اراده و بیان هر نوع معنی، قالب مخصوص و کلام ویژه خود را می‌طلبد و مثلاً زبان شعر، غالباً، گویای مفاهیم و محتوای مربوط به نثر نیست. بنابراین، انتخاب نوع کلام با توجه به مقاصد و اهداف ادیب از تألیف و تصنیف، ضرورت تام و تمام دارد. استفاده از نثر موزون و مسجّع به عنوان کلامی مستقل در زبان و ادبیات فارسی، برای اولین بار در متون عرفانی رواج و شیوعی گسترده یافت. هدف از طرح این بحث، چرایی انتخاب این نوع کلام در متون عرفانی و به ویژه نامه‌های عین القضات همدانی است؟ در واقع، جستار حاضر به بررسی مختصات سبکی نثر موزون از لحاظ لفظ، معنا، تناسب میان آن دو، موضوع و ادبیتِ کلام در نامه‌های قاضی می‌پردازد و آن را بر اساس ویژگی‌های این نوع کلام و مبتنی بر بلاغت، با استفاده از شیوه مطالعه کتابخانه‌ای مورد نقد قرار می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که استفاده موردی نویسنده از نثر موزون و مسجع، بیشترین تأثیر را بر خواننده/ مخاطب دارد و در این میان برای ایجاد ارتباط بین عارف و سالک، این نوع نثر ادبی می‌تواند ایفاکننده بهترین نقش در نوع خود باشد و آنچه باعث می‌شود که نویسنده نتواند به تمامی از نثر موزون و مسجع بهره ببرد، انباشتگی و پراکندگی مطالبی است که در ذهن او حضوری پررنگ دارد.