کتابخانه مجازی ادبیات

ابن سینا در قانون طب به تشریح اندام ها، چگونگی تشخیص بیماری، توضیح و تشریح بیماری، تجویز دارو، و درمان بیماری به شیوه های مختلف می پردازد. از این رو این کتاب تعداد زیادی از نامهای بیماریها، داروها و گیاهان دارویی را دربردارد که به آسانی نمی توان به همه آنها دسترسی پیدا کرد. برای دستیابی بهتر به مطالب ارزنده کتاب لازم بود نمایه ای موضوعی تهیه شود تا علاقه مندان در زمینه های مختلف به آسانی بتوانند به تحقیق و پژوهش بپردازند. به این منظور نگارنده، با موافقت بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، به این کار پرداخت. کتاب حاضر با نام نمایه موضوعی قانون در طب، دارای بیش از پنجاه و دو هزر عنوان و ارجاع است، که علاوه بر آسان ساختن امر دستیابی به صفحه ای که در آن نام یک بیماری، یا دارو یا عضو خاص از بدن انسان آمده است، برای فرهنگ نویسان و موسسه هایی که در زمینه واژه نامه نویسی فعالیت دارند نیز می تواند سودمند باشد. این کتاب دارای سه بخش است: 1. تشریح اندام 2. بیماری 3. دارو، این سه بخش مباحث اصلی نمایه موضوعی قانون در طب را دربردارند.

من لایحضره الطبیب کتابی از محمد زکریای رازی که در زمینه پزشکی نوشته شده‌است. نام دیگر کتاب «طب الفقراء» است و رازی آن را برای کسانی که به طبیب دسترسی ندارند، تالیف کرده‌است. مؤلف، اين كتاب را براى كسانى نگاشته كه توانايى مراجعه به كتب مفصل را ندارند و هدفش اين بوده كه فائده اين نگاشته براى عموم مردم باشد؛ بنابراين، اين اثر كتابى كاربردى و عمومى است؛ ازاين‌رو نسبت به تأليفات ديگر رازى، از جمله «حاوى»، بسيار مختصرتر و نسبت به كتاب‌هايى همانند «الشكوك على جالینوس»، كاربردى‌تر است. اين اثر، همانند بسيارى ديگر از كتب معالجات، با بحث از بيمارى‌هاى سر شروع شده و با بحث پيرامون اعضاى پايين بدن (دست و پا) پايان مى‌پذيرد. مؤلف، بيمارى‌هاى سر را با بيمارى صراع شروع مى‌نمايد. وى در آغاز، بيمارى را معرفى مى‌كند و اسباب و انواع آن را برمى‌شمرد، آنگاه براى هر بيمارى - چنان‌كه وعده داده - درمان و نسخه‌اى را تجويز مى‌كند.

يکي از نويسندگان سده ششم ه.ق، حبيش بن ابراهيم تفليسي است که آثار متعددي از وي به زبان‌هاي تازي و فارسي به جا مانده است. آثار حبيش، که از جمله مشهورترين آنها کامل التعبير است از حيث اشتمال بر واژه‌هاي فارسي، حائز کمال اهميت است. در اين نوشتار ابتدا به معرفي مختصر کامل التعبير و بررسي سبک آن بر اساس نسخه خطي قابل اعتماد کتابخانه چلبي عبداله (مکتوب سال 772) پرداخته مي‌شود. بر اساس گفته حبيش در اين کتاب براي نخستين بار، يکي از آثار ناشناخته وي به نام «ثمارالمسائل» معرفي مي‌گردد. پس از آن، پاره‌اي از واژه‌ها يا ترکيبات نادر کامل التعبير مانند «افسرد»، «مشتن» و «ظاهره خواندن»، که در لغت نامه‌هاي فارسي مضبوط نيست و يا براي آنها شاهد و مثالي نقل نشده است، بررسي مي‌شود.

يکي از نويسندگان سده ششم ه. ق ظهيري سمرقندي، صاحب سندبادنامه و اغراض السياسه است. سندبادنامه وي در زمره معروف‌ترين آثار داستاني فارسي است که به نثر فني نگارش شده و در اسلوب پاره‌اي از متون منثور تاثير گذاشته است؛ از اين رو بررسي سبک‌شناختي آن حايز اهميت و بايسته است. در جستار حاضر بر اساس سه مقوله زبان، ادب و انديشه، آثار ظهيري بررسي شده است. در بعد زباني گفته شده است که مهم‌ترين خصيصه زباني آثار ظهيري، اشتمال آنها بر پاره‌اي از واژه‌هاي مخصوص حوزه فرارود مانند گرنج، کنانه و ... است. علاوه بر اين با نقل عباراتي نشان داده شده که فعل «ساختن» مثل «گرفتن» به عنوان فعلي آغازي، در آثار وي به کار رفته است. در بعد ادبي، گفته شده که تشخص ادبي آثار ظهيري مرهون بسامد بسيار آرايه‌هاي بديعي چون انواع جناس، ترصيع و ... است. در مقوله معني و درون‌مايه، سبب تشخص و تفرد سندبادنامه را اشتمال آن بر حکايات مکر زنان با جهت اروتيک، دانسته‌ايم.