رعايت اصول اخلاقي گاه با لذات آني و منافع شخصي افراد در تضاد است و اين امر، پايبندي به اين اصول را تضعيف ميکند. اين پژوهش، در جست وجوي راه کار مورد استفاده ناصرخسرو در نصايحش براي مقابله با اين مساله است. او با بيان کارکرد اخلاق در رفع نيازهاي انسان، ضمانت اجرايي لازم را براي فراخوان اخلاقي خود ايجاد کرده است. اين تدبير به اخلاق متعالي، رنگي زميني و کاربردي داده و انگيزهاي استوار براي گرايش به آن خلق نموده است. بنابراين با توجه به پيوند ناگسستني اخلاق و نيازهاي ذاتي انسان، راه کار ناصرخسرو همواره کارآمد و موثر خواهد بود. اين پژوهش با طبقهبندي و بررسي شواهد گوناگون از ديوان ناصرخسرو بر اساس «هرم مزلو» که از نظريههاي مشهور و کاربردي علم روانشناسي است، مطلب مذکور را ثابت نموده و منطق، استدلال و تاثيرگذاري شعر ناصرخسرو را از اين منظر آشکار کرده است.
سخنان مرد اخلاص و عمل و علم، امام علی (ع) از همان قرنهای اولیه تاریخ اسلام همواره پشتوانه فکری نویسندگان و شاعران بوده است و گذشته از بهره هایی که محققان و مولفان نامبردار ما از این سرچشمه غنی و گنجینه گران مقدار برده اند آثار درخشان و عظیمی از جمع و تالیف و شرح و ترجمه این سخنان پدید آمده است. بخش کوچکی از این آثار کتب و رسایلی است که صاحبان ذوق و شاعران فارسی زبان با به نظم درآوردن مضمون سخنان آن امام همام ساخته و پرداخته اند. رساله حاضر را نیز باید از زمره این سلسله محسوب داشت. نویسنده در جستجویی که در پیرامون سخنان علی (ع) در متون فارسی داشت در گیرودار کار "مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابی طالب" رشیدوطواط و جستن دستنوشته های موجود آن، به نسخه ای از این رساله رسید و آن را مطلوب خود و رساله ای دلنشین یافت و از این رو در صدد تصحیح آن برآمد ...
موضوع این رساله چنانکه از نامش پیداست، مساله نیکبختی است: نیکبختی چیست؟ گونه ها و درجات آن کدام است؟ راه رسیدن به نیکبختی از کدام سو است؟ چگونه میتوان به نیکبختی فرجامین که سعادتی فراتر از آن نیست، دست یافت؟ مسکویه در این تصنیف بدین پرسش و پرسشهایی از این دست، با اصول فلسفه ارسطویی پاسخ می دهد و تاکید می کند که وصول به این نیکبختی جز از راه پروردن جان و خرد میسر نیست، از این رو راه و رسم تحصیل دانش و کمال را بر پایه آموزه های ارسطویی توضیح می دهد، و همین خود سبب می شود تا طبقه بندی یا درجه بندی آثار ارسطو را به ویژه از همین حیث باز نماید، و اینکه چگونه می توان از همین طریق، به فرزانگی و از آنجا به نیکبختی برین و فرجام دست یافت.
خواجه عمادالدین علی بن محمود، مشهور به عماد فقیه کرمانی، دانشمند و عارف شاعر پارسیگوی مشهور ایرانی عصر تیموری است. وی از معاصرین حافظ و ستایشگران آل مظفر است که در میان آنها بهویژه به شاه شجاع ارادت فوقالعادهای داشته است. این کتاب دربرگیرنده مجموعه مقالاتی است که به مناسبت همایش بزرگداشت خواجه عماد فقیه کرمانی در سال 1381 در کرمان برگزار گردیده بود. عناوین برخی از نوشتارهای کتاب بدین ترتیب است: عماد فقیه شاعری عاشق/ حسین آقاحسینی، تصوف و عرفان قرن هشتم هجری و عرفان خواجه عماد کرمانی/ علیاوسط ابراهیمی، صعود هنری غزلیات عماد/ محمدصادق بصیری، ز کوی سلامت گرفته کناری/ مهدخت پورخالقی چترودی، صور خیال و زیباییهای آن در شعر عماد/ نرگس جابری نسب، محبتنامه و مناظرههای خواجه عماد/ محمدحسین خسروان، وزن عروضی و تبلور عاطفه در غزل خواجه عماد کرمانی/ مریم خلیلی جهانتیغ، جایگاه عماد فقیه کرمانی در دهنامه سرایی/ ابوالقاسم رادفر و ..... .
این کتاب دربرگیرنده گزیدهای از بیست کتاب مهم عرفانی است. در ابتدا و در بخش درآمد کتاب، به اختصار سیر تاریخی آثار عرفانی و گونهها و موضوعات و سایر مباحث این نوع ادبی معرفی شده است. در گزینش هر قطعه این ملاکها مدنظر بوده است: زیبایی، شیوایی و آسانفهمی؛ درونمایه و محتوای ارزشمند؛ منطقی و پذیرفتنی بودن؛ میزان اهمیت در اندیشههای عرفانی؛ کمک به درک سیر تکامل اندیشههای عارفانه. برای فراهم شدن سهولت درک مضمون هر قطعه، به آن عنوانی داده شده است.