مطابق چند فقره گزارش بسیار کوتاه از اندیشه و کرامت «اخی فرج زنجانی»، او یک زاهد قشری و تنگنظر است که نان را به نرخ ایمان میدهد و بر سر مجلس اطعام خود یک مهمانناخوانده غیرمسلمان را به سختی رسوا میسازد! در حالی که با امعان نظر در واژه «اخی» یعنی لقب اخی فرج زنجانی که او را در زمره «اخیان» و اهل مروت و جوان مردی مینشاند، تصویر دگرگونهای از او پدید میآید که مهماندوستی و بخشندگی و رازپوشی آیین اعتقادی اوست. این دوگانگی دشوار در شخصیت اخی فرج زنجانی، تناقض کوری را پدید میآورد که گشودن آن از دو طریق ممکن است: نخست این که در صحت آن گزارشها تردید کنیم، و دیگر این که ضبط برخی از نوشتهها را که به جای «اخی فرج»، «ابوالفرج» آوردهاند بپذیریم.
نویسنده این رساله به نام احمد بن محمد الطوسی به گفته مصحح غیر از احمد غزالی است. این رساله ضمن مجموعهای بدون تاریخ در کتابخانه ایاصوفیا موجود است. در خطبه این رساله آمده است: «چنین گوید محرر این کلمات احمد بن محمد الطوسی، که چون .... پیوندی حقیقی میان این ضعیف، و میان صدر محترم و اخی مکرم ـ صاحب دل، صاحب صفا، صاحب مروت، صاحب وفا، سعد الملة والدین ـ نورالله قلبه بالعلم، و قالبه بالحلم و .....».
در نیمه دوم قرن سوم هجری در شهر نیشابور فرقهای از فرق صوفیه که ملامیه یا ملامتیه نامیده میشدند، ظهور کرد. قرن سوم در تاریخ تصوف اسلامی، عصر ورع و تقوا و پارسایی حقیقی به شمار است و از امتیازات و مشخصات آن روزگار رواج زهد و تقوا و پارسایی واقعی است. در این اثر موارد و تشابه و وجوه اختلاف بین تعالیم و معانی اساسی «تصوف»، «فتوت» و «ملامتیه» بیان شده است. نویسنده در این كتاب ارتباط و پیوستگی فتوت و تصوف را تا ظهور ملامیته یعنی اوایل قرن سوم هجری بررسی میكند.
رسول آفتاب (مولوی از شریعت تا شوریدگی) تألیف محمود درگاهی، این کتاب، شامل دو بخش نثر و نظم میشود؛ بخش نثر دربارۀ زندگی و اندیشۀ مولاناست و بخش دوم گزیدۀ غزلیات او را دربر میگیرد. در بخش نخست، با عنوان مولوی از شریعت تا شوریدگی به بررسی ماجرای دیدار و دلدادگی مولانا و شمس و تبعات آن پرداخته و در ادامه، برخی از اندیشههای عرفانی، دینی و اجتماعی مولانا را مورد نقد و بررسی قرار داده است. نگارنده که چندان همسویی با فضای فکری و سیرۀ مولانا و مطلف صوفیان ندارد، بیشتر دربارۀ نقد و رد اندیشۀ او و دیگر صوفیان سخن گفته است و در توجیه و شیوۀ نقد خود میگوید در این کتاب اگر در کنار اقرار به عظمتهای مولوی به کاستیهایی در آیین او انگشت میگذارد، ناشی از این حقیقت است که مانند بسیاری از مردم زمانۀ خود در چنین روزگاری (روزگار بمب اتم، فقر و بیعدالتی) نمیتواند خود را به سیل خروشان اندیشههای صوفیانه بسپارد، زیرا در این روزگار چنین کاری را دور از شأن انسانی و اجتماعی خود تلقی میکند و نقد و نکتهگیری از آن را یک فریضۀ فرهنگی، اعتقادی و انسانی برای خویش! میداند، اما برای آنکه انتقاد از آیین مولوی مستحکم و متکی بر معیار دینی بوده باشد، آن را بر اندیشه و آرای دو متفکر برجستۀ دین و عرفان؛ یعنی اقبال لاهوری و علی شریعتی عرضه کرده است! مهمترین مطالب و عناوینی که در بخش مورد بحث مورد بعضا مورد نقد قرار گرفته عبارت است از: دیدار مولوی و شمس؛ مولوی پیش از دیدار و بعد از دیدار؛ تولد دوبارۀ مولوی؛ عشق آیین نو مولوی؛ خودشکنی و نفی خویش؛ سماع، سرود و دست افشانی، هستی شناسی مولوی؛ زندگی؛ مرگ و رستاخیز از نگاه مولوی؛ شادی و غم، معیشت و نان از نظر مولوی؛ جبر و اختیار و برخی اندیشههای خیام وار, انسان در شعر مولوی؛ وحی، دین، پیامبران، ادیان، مذاهب و اندیشهها در تعبیر مولوی؛ مولوی و ابلاغ؛ انتقادهای اجتماعی مولوی؛ مولوی و قدرتها؛ حماسه مولوی؛ هنر و شاعری؛ شیوۀ نقادی مولوی. در بخش دوم، 200 غزل مولانا را گزینش نموده و میگوید در گزینش غزلها کوشیده است که محتوای آنها با مباحث بخش نخست کتاب همسو و هم جهت باشد. در پایان کتاب، برخی از واژهها، تعبیرها و بیتهای دشوار غزلها را به ترتیب، شرح و توضیح داده و فهرست منابع را در پایان بخش اول درج کرده است.
موضوع کتاب طلایه دار طریقت، نقد و شرح شعر و اندیشه سنایی با گزیده ای از حدیقه الحقیقه با مقدمه و توضیحات محمود درگاهی است که توسط نشرهای ستارگان و خواجوی کرمانی در سال 1373 به چاپ رسیده است