"پيوند واژگان" و "تراكم معاني" از بنياديترين ويژگيهاي يك سروده خوب است. اين ويژگيها، همواره، در دورههاي شعر فارسي در كانون توجه سخنسنجان بوده است. تازهترين ديدگاههاي ادبي شعر امروز ايران نيز، در پيشروترين گونههاي خود، "تراكم معاني" و "پيوند واژگان" را از عوامل برتري شعر به شمار ميآورند. درباره تناسبات لفظي سرودههاي حافظ، تا كنون نوشتههاي بسياري پديد آمده است. در اين نوشتار، براي پرهيز از كليگويي، از همه شگردهايي كه حافظ شيرين سخن، براي رستاخيز كلام خود بهره برده و به كاربسته است، تنها به يك ترفند يعني "بهگزيني در پيوند واژگان" و آن هم تنها در حوزه يك واژه "زلف، گيسو و مو..." پرداخته شده است. فراخواني واژههاي متناسب و گزينش بهترين آنها، در كارگاه خيال حافظ، چنان مقتدرانه صورت ميگيرد كه شايستهترين نقشهاي ممكن، با بهترين شيوههاي پرداخت، در قالب غزل، از فرآوردههاي نهايي اين كارگاه شگرف و شگفت است.
کاووس حسنلی اول خردادماه ۱۳۴۱ در روستای «قناتنو» از توابع شهرستان خرمبید در استان فارس چشم به دنیا گشود. او در اشاره به سختیهای دوران کودکی خود مینویسد: «از همان آغاز که چشمان کودکی من در روستای قناتنو آرام آرام به روی آب و سبزه و گل باز میشد، فقر در خانه گلی ما دندان میفشرد و بی هیچ تناسبی همبازی روز و شب ما شده بود. من اگر به ناچار آن روزها با او بالیدم، این روزها اما به راستی به او میبالم؛ که از او دریافتنیها دریافتم و آموختنیها آموختم». وی تحصیلات مقدماتی را در صفاشهر و دوسال دانشسرا را در آباده گذراند. سپس در سال ۱۳۶۳ به دانشگاه شیراز راه یافت و در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی، دورههای کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری را به پایان برد. در سال ۱۳۷۸ با درجهٔ استادیار عضو هیأت علمی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز شد و در مدت زمانی کوتاه (سال ۱۳۸۹) در همان دانشگاه به مرتبهٔ استادی ارتقاء یافت.حسنلی از پژوهشگران پرکاری است که در حوزههای گوناگونی قلم زده و آثار ماندگاری به جا نهاده است؛ جایزهٔ «کتاب سال سعدی» برای «فرهنگ سعدی پژوهی» در سال ۱۳۸۱ و جایزهٔ «کتاب سال حافظ» برای «راهنمای موضوعی حافظ شناسی» در سال ۱۳۸۹ بخشی از کارنامهٔ علمی اوست. حسنلی همچنین در زمینهٔ مدیریت در عرصهٔ آموزش و فرهنگ، دارای سابقهای موفق است؛ کارنامهٔ فعالیتهای اجرایی وی، گواه این مدعاست
شرح غزلیاتی از حافظ که تقریرات استاد بدیعالزمان فروزانفر در دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات در سال 1319 شمسی است و تحریر دکتر حسین بحرالعلومی، قسمت اول در مجله یغما سال بیستوسوم (1349) و سال بیستوچهارم (1350) انتشار یافت. سپس در مجموعه مقالات و اشعار استاد که به کوشش عنایتالله مجیدی در سال 1351 منتشر شد. این رساله شرح دو غزل خواجه است: 452 و 481 چاپ قزوینی و 443 و 472 خانلری. غزل اول در این شرح پانزده بیت و در قزوینی و خانلری چهارده بیت است و غزل دوم در قزوینی و خانلری هشت بیت و اینجا هفت بیت است. قسمت دوم در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران سال بیستودوم که به یاد استاد انتشار یافته و شامل غزل 218 قزوینی و 212 چاپ خانلری است.
گوته، اندیشمند و شاعر آلمانی و امرسن، شاعر ـ فیلسوف امریکایی، از جمله شاعرانی هستند که نه تنها در ادبیات ملی کشورشان، بلکه در ادبیات جهان نیز بسیار تأثیر کردهاند. وجوه مشابه فراوانی در نگرش و اندیشههای این دو شاعر به چشم میخورد که از مهمترین آنها علاقهمندی هر دو شاعر به حافظ و معرفی وی به ملتهای خود است. پژوهش حاضر، علاوه بر بررسی تأثیرپذیری گوته و امرسن از حافظ، تلاش هدفمندی را که این دو شاعر برای ایجاد اقبال ادبی حافظ در ادب غرب انجام دادهاند و چگونگی استقبال از شعر و اندیشه حافظ در ادبیات آلمان و امریکا را، براساس دیدگاه یکی از صاحبنظران ادبیات تطبیقی به نام پراور، بررسی میکند. در این پژوهش، ابتدا چگونگی آشنایی گوته با حافظ و بررسی عوامل مؤثر در ایجاد شیفتگی او نسبت به این شاعر ایرانی ارائه خواهد شد. پس از آن چگونگی آشنایی امرسن با حافظ و نهایتاً تفاوت دیدگاههای گوته و امرسن نسبت به شناخت و پذیرش حافظ در ادبیات غرب بررسی میشود. انگیزه اصلی گوته در تقلید از حافظ یافتن طرحی برای عاشقانه سرودن بود، در حالی که امرسن در جستوجوی یافتن اندیشهای بود که علاوه بر ستایش زیبایی و آرامش، جوابگوی روح آزادیخواهی و استقلال فردی و هویت ملی جامعه معاصرش نیز باشد و به همین دلیل، شعر حافظ را، هماهنگ با فرهنگ و ملیت خود، به امریکائیان معرفی کرد. حاصل تلاش این دو، موجب اقبال یافتن حافظ، در مسند اندیشه جهانی، در فرهنگ و ادب غرب شد.
محمدحسین حسینی قزوینی شیرازی (1184- 1249 قمری) فرزند محمدحسن مجتهد اصولی یکی از شاعران و عارفان دوره قاجار بود. محمدحسین پس از کسب علوم دینی نزد پدر در محضر میرزا ابوالقاسم شیرازی به معرفت رسید و پس از درگذشت ابوالقاسم و محمد حسن، به مسند ارشاد و هدایت دو پیشوای ظاهر و باطن دست یافت. دیوان حسینی مفقود شده است اما مثنوی های پنج گانه او به نام خمسه حسینی به یادگار مانده اند که مشتمل بر وامق و عذرا، مهر و ماه، اشترنامه، الهی نامه و وصف الحال می باشند. کتاب حاضر به دفتر دوم و مثنوی مهر و ماه اختصاص یافته است که نگارش آن با حدود 2700 بیت در سال 1231 هجری به پایان رسید. حسینی در این دفتر داستان عشق مهر و ماه را با شرح جزییات آورده اما با توضیحات منثور در مقاطع مختلف داستان آن را به گونه ای عرفانی تاویل کرده است. این کتاب با تصحیح و توضیح کاووس حسن لی و کاووس رضایی در سال 1386 و توسط انتشارات نویدشیراز در دسترس علاقمندان قرار گرفت.
صادق هدایت از نامدارترین داستاننویسان ایرانی و رمان «بوفکور» مهمترین نوشته اوست. هدایت در حوزههای مختلف جغرافیای تاریخی و اقلیمشناسی شهرهای کهن ایران، مطالعات نسبتاً گستردهای داشته است که نمود پارهای از این مطالعات را میتوان آشکارا در برخی از آثار او از جمله «بوفکور» دید. تاکنون درباره بوفکور بسیار نوشته شده است. اما آنچه در این مقاله در کانون توجه قرار گرفته؛ همانندی توصیفات مکان قصه با موقعیت قدیم شهر ری، در سدههای سه تا هفت هجری قمریست. انطباق جغرافیای تاریخی ری با توصیفات بوفکور که برای نخستین بار بهگونهای مستند در این مقاله صورت پذیرفته؛ نشانهای دیگر از دقت نظر هدایت در پرداخت داستانی بوفکور، و تأییدیست بر این گفتهی او که: «بوفکور، پر از شگرد است و حساب و کتاب دقیق دارد». فضای این داستان به رغم پیچیدگی و بدعت، عناصری از جهان واقعیت را باز میتابد که به بخش مجزایی از ری سدههای سه تا هفت هجری قمری نظر دارد. در این مقاله همانندی توصیفات مکانی «بوفکور» با جغرافیای تاریخی شهر قدیم ری، بر پایه پنج عنصر اصلی: سازههای شهر، ویژگیهای مدنی شهر، موقعیت تجاری شهر، توپوگرافی شهر و عناصر فرهنگی و اجتماعی آن، به طور دقیق بررسی و بازشناسی شده است.