کتابخانه مجازی ادبیات

رئالیسم موضوع سفسطه‌ستیزی است و جلال آل احمد نویسنده‌ای منورالفکر است که بنیان فکری و سیستم اندیشگری او «رئالیسم» است و در عین واقع‌گرایی، گروش و نگرشی عقلانی، عقلایی و منطقی با وقایع و واقعیت‌ها دارد و حوادث را هنجارمند و به عنوان مقوله‌ای تحولی رصد می‌کند و خود و عالم را متحرک منفعل از عوارض صدفه‌ای نمی‌بیند و همواره فعال و پویا نقش خویش را در گردونه هستی در حوزه وجودی خود ایفا می‌کند. تعرفه شخصیت هنری او سیر در مسیر طولی حیات و عالم وجود است و اگر هم گاه ستیزی با واقعیت‌های واقع دارد، این ستیز و تخالف از سنخ انفعال و فرونشستن نیست، بل تعادل‌بخش و پوینده به سمت مقاصد موضوعه است آثارش شواهد صادقه بر شخصیت جمعی اوست.

این کتاب برگزیده ای از طنزهای «حکیم قاسمی کرمانی» یکی از طنزنویسان برجسته کرمان در دوره قاجار است. این طنزنویس دوران قاجار معلم «محمدعلی شاه قاجار» نیز بوده است و بیشتر طنزهایی که وی می‌نویسد به نقد جامعه و آداب ورسوم آن می‌پردازد. «حکیم قاسمی» در کتاب «خارستان» گاهی افسانه‌های رایج در دوره خود را موضوع طنز قرارداده است. چنین رویکردی به فرهنگ مردم در مثنوی و دیگر آثار بزرگ ادبی دیده می شود و موضوع همه حکایت‌ها، مباحث اخلاقی و لزوم رعایت اخلاق است.

رمان اجتماعی، عرصه‌ای مناسب برای بازنمایی و بازآفرینی واقعیت اجتماعی در آیینه ادبیات است. چالش میان سنت و مدرنیته از مضامینی است که از دوره مشروطه در ادبیات فارسی بازتاب یافته و در هر دوره به شکلی متناسب با تحولات اجتماعی آن دوره بازنمایی شده است. پس از انقلاب اسلامی، رمان اجتماعی رشد کمی و کیفی قابل توجهی پیدا کرد و کمتر رمانی در این دوره وجود دارد که مضامین اجتماعی در آن طرح نشده باشد. مسئله اصلی این پژوهش، بررسی تقابل مفاهیم سنت و مدنیسم در رمان‌های اجتماعی پساز انقلاب اسلامی است. هدف از پژوهش، بررسی و مقایسه تطبیقی رویکرد نویسندگان به این موضوع، در دهه شصت، هفتاد و هشتاد شمسی است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. نتیجه پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌‌ای انجام شده است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که در رمان‌های دهه شصت این تقابل به شکلی آشکار و بارز، به ویژه در اعتراض به صنعتی‌شدن، مظاهر مادی مدرنیته و از دست رفتن سنت‌ها دیده می‌شود، اما در دهه هفتاد و هشتاد، این تجربه درونی شده و به شکل تردید، سرگردانی و گاه سنت‌گرایی بروز یافته است. در عین حال، پذیرش تحولاتی که در دهه شصت، یک چالش محوب می‌شد، در دهه هفتاد و هشتاد، نشان‌دهنده حرکت روبه رشد مدرنیته به خصوص در جامعه شهری و طبقه تحصیل کرده است.

شعر زنان عرصه بیان احساسات و عواطف آنان است. عاطفه مادری، اصیل‌ترین عاطفه زنانه است که در شعر زنان و مردان همواره نمود داشته است. در دوره معاصر با گسترش شعر زنان، تصاویر مادرانه نیز با قلم خود آنان ترسیم شده است. هدف از نگارش این مقاله بررسی مضامین مادرانه در شعر چند شاعر زن مطرح (ژاله قائم مقامی، پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد، سیمین بهبهانی) از دوره مشروطه تا کنون است و به بررسی این نکته می‌پردازد که با ورود تفکر مدرن و گرایش به فردگرایی، احساس جدایی میان مادر و کودک چگونه در شعر این شاعران نمود یافته است. همچنین به بررسی این مطلب می‌پردازد که مضامین مادرانه در شعر این شاعران چه فراز و فرودی داشته و چگونه تبیین یافته است؟ گرچه عاطفه مادرانه همواره یکسان است، توجه به این نکته ضروری است که حوادث و پیشامدهای زندگی شاعر و اعتقادات و جهان‌بینی او، همچنین تحولات اجتماعی عصر و زمانه شاعر نیز در بروز نوع خاصی از مضامین موثر است. بررسی‌های انجام شده در این پژوهش نشان می‌دهد که چهار محور بیان احساسات کودکان و مادران، گفتگوی مادر وکودک، آموزش‌های مادرانه و دیدگاه مادرانه نسبت به کل هستی از اصلی‌ترین مضامین مادرانه در شعر این شاعران است. در این مقاله ضمن بررسی مضامین مادرانه در شعر هر یک از شاعران، سیر تحولی این مضمون را نیز با توجه به عصر و دوره هر شاعر پی می‌گیریم.