کتابخانه مجازی ادبیات

رباعيات خيام مجموعه شعرهاي عمر خيام در قالب رباعي است كه در سده‌هاي پنجم و ششم هجري به زبان فارسي سروده شده‌اند و عمدتاً بيانگر ديدگاه‌هاي فلسفي او مي‌باشند. به دليل آن‌كه اين اشعار از منابع گوناگوني گردآوري شده‌اند، در صحت بعضي از آن‌ها نظر يكساني وجود ندارد. با اين حال مضمون رباعيات خيام را به طور كلي مي‌توان به پنج بخش تقسيم كرد: ۱. رازهاي جهان هستي؛ ۲. ناگزيري‌هاي زندگاني (سرنوشت، بي‌وفايي دنيا، مرگ و خاك و گِل ما)؛ ۳. پرسش‌ها؛ ۴. چگونگي زندگاني اجتماعي؛ ۵. دَم‌هاي خوش زندگاني؛ ...مرحوم كيوان قزويني شرح عرفاني مبسوطي بر رباعيات خيام نگاشته و ساحت او ر از آلودگي دنياپرستان پاك گردانيده است. در اين كتاب چهارصد رباعي خيام با شواهد و امثله فارسي و عربي, به گونه‌اي مفصل شرح داده شده است

میراث اسلامی ایران مشتمل بر مجموعه بزرگی از رساله‌های کوچک خطی در موضوعات مختلف، در بین سال‌های‌ 1373‌ تا‌ 1378 در طول 6 سال‌ به کوشش رسول جعفریان گردآوری و منتشر شده است. نویسنده در مقدمه کتاب هدف خود را نشر رساله‌های چاپ‌نشده در زمینه اسلام و ایران دانسته است. مجموعاً‌ در‌ این ده جلد (دفتر) 223 عنوان رساله (گرچه در مقدمه مجلد 10، گردآورنده‌ تعداد‌ آن‌ را 221 عنوان و در فهرست انتهای جلد دهم 222 ذکر کرده است) به چاپ رسیده‌ است که از این 223 عنوان، 204 عنوان‌ رساله خطی و 18 عنوان‌ فهرست کتابخانه‌های کوچک و کتاب‌شناسی و معرفی نسخه است. یک‌ مقاله‌ نیز در مجلد دوم از مرحوم عبدالعزیز طباطبایی درباره شخصیت علمی و مشایخ شیخ طوسی به‌ چاپ‌ رسیده است. شیوه ارائه رسالات به‌این‌ترتیب است که در ابتدا‌ در‌ بخشی که‌ عنوان «درآمد» دارد، مصحح شرحی درباره مؤلف رساله، موضوع و محتویات آن نگاشته است و نسخه یا نسخه‌های مورد استفاده خود را نیز معرفی کرده است. البته ظاهراً در‌ چاپ‌ این مجموعه نسبت به‌ موضوع اخیر حساسیت زیادی وجود نداشته است، زیرا در برخی از رسالات مصحح محترم هیچ اطلاعی از ویژگی‌های نسخه‌ خطی‌‌ مورد استفاده، تاریخ کتابت، محل‌ نگهداری‌ و شماره آن به دست‌ نمی‌دهد. نویسنده در مقدمه کتاب هدف از نشر این مجموعه را نشر رساله‌های فارسی دانسته است؛ اما به دلیل نقش محوری زبان عربی در فرهنگ اسلامی کشور ما ایران چند رساله‌ عربی‌ نیز‌ در هر دفتر تصحیح و چاپ شده است که‌ تعداد‌ آن‌ها از مجموع 204 رساله چاپ‌ شده 47 رساله است و بقیه رسایل فارسی‌ هستند‌. به‌ لحاظ‌ موضوعی‌ رسایل منتشر شده از تنوع نسبی برخوردارند‌. گرچه‌ با‌ وجود‌ این‌ تنوع‌ از رسایلی در موضوعات تاریخ علوم پایه و پزشکی در این مجموعه اثری نیست. عمدتاًً رساله‌های چاپ شده‌ فارسی در موضوع تاریخ و سفرنامه هستند. اما به‌هرحال در مجموع‌‌ این 10 جلد رسایلی با موضوعات فقه، کلام، ادبیات، سیاست، جامعه‌شناسی، اصول فقه، عقاید، تفسیر، عرفان و رجال وجود دارد.

شيخ شطاح، روزبهان بقلي شيرازي، عارف بزرگ قرن ششم، به قول كارل ارنست، «شخصيتي فراموش شده در پژوهش‌هاي صوفيانه است» كه طريق وصول به كمال معنوي را در عشق و زيباپرستي مي‌جست. وي با تاليف بيش از چهل اثر، به خصوص كتاب عبهرالعاشقين، توانست برخي از بديع‌ترين انديشه‌ها، تصورات و مكاشفه‌هاي عرفاني را با نثري زيبا و شاعرانه و البته ديرياب، بيان كند و بزرگاني چون ابن عربي، عراقي، سعدي و حافظ ... را تحت تاثير خود قرار دهد. ما در اين مقاله، ضمن معرفي اين شخصيت برجسته، به بررسي اجمالي تاويل‌هاي قرآني وي در دو اثر معروفش: عبهرالعاشقين و تفسير عرايس البيان، بر اساس مكتب عشق و جمال پرستي مي‌پردازيم.

موضوع ولايت، يکي از محوري‌ترين مباحث عرفان اسلامي است که در پرتو آن مسائل اساسي ديگري نظير توحيد، نبوت، حقيقت محمديه و ... مطرح و شرح داده مي‌شود. از دوران آغازين عرفان اسلامي تاکنون، اهل عرفان با استناد به آيات و احاديث اهل بيت (ع) به شرح و تبيين مباحث ولايت پرداخته‌اند. ميرزا ابوالقاسم راز شيرازي (م 1286 ه. ق) عارف شيعي قرن سيزدهم، از جمله کساني است که در تشريح مباحث ولايت نقش بسزايي داشته است. در اين نوشتار، ابتدا به طور اجمال به سير ولايت‌پژوهي در عرفان اسلامي پرداخته و به دنبال آن گزارشي کوتاه از آثار اين عارف بزرگ ارائه گرديده است. سپس از اهميت و فايده اين بحث در عرفان سخن به ميان آمده است. آن گاه ضمن بررسي معنا و مفهوم ولايت، به بيان تقسيم‌بندي‌هاي گوناگون آن و نيز مباحث مرتبط با آن نظير توحيد، نبوت و حقيقت محمديه پرداخته شده و در ادامه، شيوه ارتباط با صاحبان ولايت با عنوان «اصل مرابطه» مطرح شده و در پايان بحث نسبت معنوي ـ که حاصل و نتيجه پيوند با مقام ولايت است ـ عنوان شده است.