کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب در واقع دفاعیه‌ای است که "مجذوب علی‌شاه " در باب عقاید خویش نوشته است .بخش اول کتاب زندگی‌نامه وی به قلم خود اوست .در آن جا مولف به مصایبی اشاره می‌کند که در طول زمان بر او وارد آمده است . وی سپس درباره توحید حق تعالی، وحدت وجود و مذاهب صوفیه به بحث می‌پردازد . گفتار پایانی کتاب به بررسی آرای مجلسی درباره تصوف اختصاص یافته است .مولف می‌خواهد اثبات کند که "مجلسی "با صوفیان حقیقی مخالفتی نداشته است .

آنچه در تاریخ گسترش دین اسلام قابل ذکر است، پرداختن شعرا به نظم مدایح درباره آل نبی و ائمه و نیز سرودن شعرها و قصایدی در موضوعات و مسائل مهم فلسفی و عرفانی است. مطالبی که در این کتاب فراهم آمده، برگزیده‌ای است از هر یک از آن قصاید و اشعار که در تاریخ ادب عربی و فارسی نظایر آن بی‌شمار و فراوان است. در بخش اول قصیده‌ای است فلسفی ـ عرفانی از ابن سینا به نام «عینیه» با مقدمه‌ای مبنی بر شناخت اندیشه این فیلسوف بزرگ ایرانی در مورد نزول روح و هبوط آن به قالب انسان و سپس صعود یا خروج آن به عالم بالا که اصلی عربی آن با ترجمه منظوم فراهم آمده است. بخش دوم شعری کاملا عرفانی که سراینده آن ابن فارض مصری است، آمده است. این قصیده به نام «خمریه» مشهور است. بخش سوم ترجمه‌ای است منظوم از قصیده «برده» بوصیری در مدح حضرت ختمی مرتبت.

عین القضاه همدانی بی‌شک یکی از نوادرروزگار و نوابغ عصر خود بوده است. عین القضاه در مدت کوتاه و پرحادثه عمر خود که از 33 سال تجاوز نمی‌کند، کتابها و رساله‌های متعددی تالیف و تصنیف کرده است که مشهورترین آنها همین کتاب زبده الحقایق به عربی و کتاب تمهیدات او به فارسی است. عمده‌ترین اندیشه‌های عرفانی و آراء فلسفی و کلامی او را می‌توان در این دو کتاب مطالعه کرد. مطالب جنجال‌برانگیزی که زنجیر دیوانگان را سخت جنبانده و مقدمات طرد و تکفیر و حبس و سرانجام اعدام او را فراهم ساخته، در همین دو کتاب آمده است. کتاب زبده الحقایق و سایر آثار او از جمله "مکتوبات" که نامه‌های عرفانی و فلسفی است و بیشتر عقاید و آراء او را دربردارد، و تاکنون چند مجلد مفصل از آن یافت شده و بسیاری از آنها به چاپ رسیده است کمتر مطلبی می توان یافت که بتوان آن را دستاویز تکفیر قرار داد. اگرچه قرن ششم عصر انحطاط فکری و فرهنگی ایران و اسلام است و جنگ فرقه‌ها و نحله‌های کلامی و مذهبی به اوج خود رسیده است و بزرگان علم و اندیشه تحت شدیدترین فشارهای جسمی و روحی قرار داشته‌اند و تکفیر و اعدام دانشمندان بسیاری نظیر شیخ اشراق در کارنامه جاهلان این عصر ثبت شده است

عدم كه در لغت و كاربرد در معني حقيقي جز نيستي و بطلان محض نيست. در اشعار مولانا در معاني مختلف از جمله: مرگ طبيعي، مرگ ارادي، فناي في الله، وجود حقيقي، عالم غيب، عالم معني، عالم وحدت، نيست هست نما و هست نيست نما و نظاير آن به كار رفته است. برخي از اين معاني گوناگون اين شبهه را براي عده‌اي از پژوهندگان ايجاد كرده است كه مولانا نيز مانند برخي متكلمان معتزلي و فيلسوف نمايان قديم براي عدم نوعي شيئيت و ثبوت قائل است و از نظر او موجودات پيش از ورود به جهان هستي در عالم عدم يا در بين وجود و عدم از حقيقتي برخوردارند و الزاما بر مبناي اين فرض مولانا را از گرايندگان به اصالت ماهيت دانسته‌اند. در اين مقاله به ثبوت خواهد رسيد كه از هيچ يك از مواردي كه در مثنوي و غزليات مولانا براي اثبات مدعاي خود بدان استناد كرده‌اند مفيد چنين معنايي نيست و مكتب توحيدي مولانا به هيچ وجه با اين گونه انديشه‌هاي نامعقول و دور از حقيقت سازگاري ندارد.