کتابخانه مجازی ادبیات

شرح غزلیاتی از حافظ که تقریرات استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در دانش‌سرای عالی و دانشکده ادبیات در سال 1319 شمسی است و تحریر دکتر حسین بحرالعلومی، قسمت اول در مجله یغما سال بیست‌وسوم (1349) و سال بیست‌وچهارم (1350) انتشار یافت. سپس در مجموعه مقالات و اشعار استاد که به کوشش عنایت‌الله مجیدی در سال 1351 منتشر شد. این رساله شرح دو غزل خواجه است: 452 و 481 چاپ قزوینی و 443 و 472 خانلری. غزل اول در این شرح پانزده بیت و در قزوینی و خانلری چهارده بیت است و غزل دوم در قزوینی و خانلری هشت بیت و اینجا هفت بیت است. قسمت دوم در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران سال بیست‌ودوم که به یاد استاد انتشار یافته و شامل غزل 218 قزوینی و 212 چاپ خانلری است.

تعبیر رویا که در سده اخیر و بر اساس تفکرات علمی روانشناسان مبنائی جدید یافته است، طی قرون متمادی در منابع اسلامی، حیات فردی، اجتماعی و فرهنگی مسلمانان انعکاس گسترده ای داشت. کتاب پیش رو به احتمال بسیار، قدیمی ترین متن فارسی موجود در علم خوابگزاری است. یگانه نسخه این متن قدیمی که به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری تعلق دارد، فاقد صفحات ابتدایی و انتهایی می باشد و از این رو نام کتاب و مترجم آن مجهول مانده است. کتاب حاضر با تصحیح و مقدمه ای از ایرج افشار، پس از مطالبی در خصوص خواب و تعبیر آن با دو باب کتاب دانیال پیغمبر (ع) و کتاب پسر سیرین ادامه می یابد. این کتاب در سال 1346 توسط انتشارات بنیاد فرهنگ ایران در اختیار علاقمندان قرار گرفت.

يکي از نويسندگان سده ششم ه.ق، حبيش بن ابراهيم تفليسي است که آثار متعددي از وي به زبان‌هاي تازي و فارسي به جا مانده است. آثار حبيش، که از جمله مشهورترين آنها کامل التعبير است از حيث اشتمال بر واژه‌هاي فارسي، حائز کمال اهميت است. در اين نوشتار ابتدا به معرفي مختصر کامل التعبير و بررسي سبک آن بر اساس نسخه خطي قابل اعتماد کتابخانه چلبي عبداله (مکتوب سال 772) پرداخته مي‌شود. بر اساس گفته حبيش در اين کتاب براي نخستين بار، يکي از آثار ناشناخته وي به نام «ثمارالمسائل» معرفي مي‌گردد. پس از آن، پاره‌اي از واژه‌ها يا ترکيبات نادر کامل التعبير مانند «افسرد»، «مشتن» و «ظاهره خواندن»، که در لغت نامه‌هاي فارسي مضبوط نيست و يا براي آنها شاهد و مثالي نقل نشده است، بررسي مي‌شود.

يکي از نويسندگان سده ششم ه. ق ظهيري سمرقندي، صاحب سندبادنامه و اغراض السياسه است. سندبادنامه وي در زمره معروف‌ترين آثار داستاني فارسي است که به نثر فني نگارش شده و در اسلوب پاره‌اي از متون منثور تاثير گذاشته است؛ از اين رو بررسي سبک‌شناختي آن حايز اهميت و بايسته است. در جستار حاضر بر اساس سه مقوله زبان، ادب و انديشه، آثار ظهيري بررسي شده است. در بعد زباني گفته شده است که مهم‌ترين خصيصه زباني آثار ظهيري، اشتمال آنها بر پاره‌اي از واژه‌هاي مخصوص حوزه فرارود مانند گرنج، کنانه و ... است. علاوه بر اين با نقل عباراتي نشان داده شده که فعل «ساختن» مثل «گرفتن» به عنوان فعلي آغازي، در آثار وي به کار رفته است. در بعد ادبي، گفته شده که تشخص ادبي آثار ظهيري مرهون بسامد بسيار آرايه‌هاي بديعي چون انواع جناس، ترصيع و ... است. در مقوله معني و درون‌مايه، سبب تشخص و تفرد سندبادنامه را اشتمال آن بر حکايات مکر زنان با جهت اروتيک، دانسته‌ايم.