جنيدنامه، پيش درآمد داستان بلند ابومسلم نامه، داستاني نيمه حماسي ـ نيمه غنايي از نوع عاميانه است که ماجراي تلاشهاي موازي سيدجنيد، جد خيالي ابومسلم خراساني، در راه رسيدن به معشوق (رشيده پري) و مسلمان کردن ساکنان سرزمينهاي فراواقعي قصه را بيان ميکند. در اين قصه، قهرمان از يک سو به پيامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) و از سوي ديگر، به پريان وابستگي نسبي پيدا ميکند. هم چنين وي ضمن يافتن ابزار جادويي پهلوانان و پادشاهان حماسي و اسطورهاي ايراني، وجههاي ملي مييابد تا به اين ترتيب، روياي فره ايزدي، پهلواني و شاهي براي ابومسلم خراساني، به عنوان انساني قهرمان گونه و نه سرداري طغيانگر، محقق شود. در مقاله حاضر، پس از ارائه ساختار متن، انواع قهرمانان ثابت قصه که در دو گروه زميني و فرازميني دستهبندي شدهاند، از نظر کارکرد و نقش مورد بررسي قرار گرفته است. حاصل کار نشان ميدهد که در بازآفريني سرگذشت شخصيتهاي تاريخي بر اساس ژانر قصههاي کهن، پردازندگان با استفاده از جنبههاي اساطيري، حماسي و عاميانه ايراني و غيرايراني، به خلق قهرماني پرداختهاند که قدرت فرازمينيش، وي را از محدوديت انسان زميني رهانده است تا به اين ترتيب، سنت قهرمانپروري خود را در برابر تصورات بيگانگان، برتري دهند.
انقلاب مشروطیت و مجاهدت مجاهدان بزرگ به همراه ملت شجاع ایران پشت استعمار را خماند....اما دیری نپائید که انقلاب را به انحراف کشاندند، بزرگ مردان انقلاب را توسط شاه دست نشانده قاجار یا به دار آویختند یا به طریقی از میدان به در کردند. با این وجود ابرقدرتان آن زمان روس و انگلیس از قیام مردم و آتشی که زیر خاکستر بود و هر لحظه انتظار می رفت شعله ور شود بیم و هراس داشتند. وجود حکومتهای محلی و قیام گاه و بیگاه مردم در اطراف ایران چون لرستان کردستان گیلان راه چپاول را بر استعمارگران بسته بود. استعمارگران در طول تاریخ هماره سعی بر این داشته اند که بر این منطقه سیطره پیدا کرده دامنه نفوذ خود را بر دیگر نقاط ایران بگسترانند اما هربار با مقاومت دلاوران لرستان روبرو شده مجبور به عقب نشینی شده اند.در عصر ننگین سر سلسله پهلوی (رضاخان) بار دیگر این منطقه مورد تاخت و تاز قرار گرفت. سیصد هزار خانوار اعم از شهری و روستایی با دلاوری و رشادت کم نظیر در مقابل قوای مهاجم و دست نشانده بریتانیا ایستادند و دوازده سال مقاومت کردند. آنها با رشادت و بی باکی خود حماسه ها آفریدند.
گوینده این منظومه اسدالله منتخب السادات یغمایی متخلص به منتخب که از تبار یغمای جندقی شاعر قرن سیزدهم است و پدر حبیب یغمایی نویسنده و شاعر و مدیر مجله یغما. حماسه فتحنامه نایبی منظومه ای است درباره ظهور و قدرت گرفتن عیاران حلقه نایبی که در برابر بیدادا ناصرالدین شاه در شهر کاشان سر به شورش برداشتند و در ضمن زد و خوردها و ستیز و گریزهای فراوان و استیلا بر تعدادی از شهرها و روستاهای کویری به تدریج به اقتضای تعالیم سید جمال الدین اسد آبادی به قیام مشروطیت متمایل شدند و به مهاجران ملی پیوستند و جنگ کنان تا قصر شیرین و بغداد پیش رفتند و سران آنها با نقشه دولت انگلیس و بر سر همین ملتخواهی بر سر دار رفتند .
سیدعمادالدین نسیمی، شاعر و متفکّر حروفی در قرن هفتم هجری بود. وی به ترکی و فارسی و عربی شعر سروده است؛ ولی دیوان عربی او در طول زمان مفقود شده است. دیوان نسیمی حاوی قالب های متنوع شعری از قبیل غزل، قصیده، رباعی و ... است و بیشتر به زبان ترکی است. به علت تأثیری که طریقت حروفی به دیگر عقاید عرفانی داشته، بسیاری از شعرهای بکتاشی و علوی به نسیمی نسبت داده شده است. این دیوان نسیمی بر اساس یک نسخه نویافته کهن و هفت نسخه کهن دیگر فراهم آمده و به روش علمی تصحیح شده است.
زمستان سال 63 به اشارت استاد ارجمند دکتر شفیعی کدکنی به دیدار شادروان دکتر خانلری میرفتم برای تهیه فرهنگ لغات و اصطلاحات کتاب «سمک عیار» که بعدا به عنوان بخشی از کتاب «شهر سمک» منتشر گردید. در همان زمان نیز مصاحبهای با دکتر خانلری صورت گرفت که نخست در مجله آینده و سپس در انتهای کتاب «هفتاد سخن» انتشار یافت. همزمان با این دیدارها برای استفاده از اطلاعات و یادداشتهای شادروان اخوان ثالث به کاشانه او نیز گذری داشتم و در میان صحبتها از اندوه و دلمردگیهای دکتر خانلری برای اخوان روایت میکردم.