نویسنده در این کتاب به دنبال آن است که مولوی را به عنوان یک انسان استثنایی که با نبوغ و مجاهدت خود به مقامی والا رسبده است معرفی کند. به همین دلیل اعتبار بسیاری از داستانها و افسانههایی را که درباره مولوی نقل شده زیر سؤال میبرد، به ویژه داستان ملاقات او با شمس. او معتقد است که شمس، مولوی را زیرورو نکرد، بلکه او را از پلهای به پله بالاتر برد. هدف دیگر این کتاب بیان تفاوتهای عظیم مثنوی با دیوان شمس است. مولوی در مثنوی یک عارف متشرع است که از قرآن و حدیث دم میزند و در دیوان شمس یک عاشق تمام عیار که همه احساس و ادراک خود را از آنچه که یافته است در دریای مواج موسیقی جاری میکند. همچنین کتاب نمونههای جالبی از غزلیات کلیدی دیوان شمس را به خواننده نشان میدهد. فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است: موسیقی دیوان شمس، نخستین برخورد با مولانا، قالب بی روح، مبدع تعبیرآفرین، عرفان در سیمای عشق، کوزه ادراکها، اشراق به جای دلیل، طوفان و آرامش و روح پهناور.
در این مجموعه، دو رساله کوتاه از حکیم "عمر خیام"، متن عربی و ترجمه فارسی به طبع رسیده است .در رساله اول، سه مسئله مطرح و پاسخ داده شده است .این مسائل درباره نفوس ناطقه، حوادث امکانی باطل، و اثبات وجود زمان به حرکت و حد حرکت، و سپس قائم نبودن حرکت به ذات خود، است .رساله دوم نیز "پرتوی عقلانی بر موضوع علم کلی "نام دارد .
کتاب حاضر نظریات تمام مکاتب مختلف جهان و فلاسفه ای را که در زمینه ارائه مدل انسان کامل سخن گفته اند، بررسی نموده و بالاخره در درس پنجم انسان کامل از دیدگاه: فارابی - عرفا - مولوی (متفکران اسلامی) ارائه شده است.
علی دشتی (1276 – 1360 شمسی ) پژوهشگر، نویسنده، اندیشمند، مترجم، منتقد ادبی، روزنامه نگار و سیاستمدار ایرانی بود. آثار مختلفی بالغ بر ۴۰ جلد کتاب از وی بر جای مانده است. علاوه بر زبان فارسی، عربی و فرانسه، ارتباط وی را با فرهنگ عربی و اروپایی، به خصوص از طریق ترجمه کتابهای پرطرفدار، برقرار می کردند. نوشتهها و ترجمه های دشتی بازتاب اندیشه او در بررسی مسائل روز و باورهای مذهبی و سیاسی است و نگرش او به تاریخ، ادبیات و عرفان ایرانی را نشان می دهد. کتاب پیش رو مجموعه ای از چندین داستان کوتاه به قلم اوست. عناوین این داستان ها عبارت است از: فتنه، ماجرای آنشب، دو نامه، دفتر ششم، مرگ مادر، آخرین ملجأ، سکوت و نگاه تو، اعصاب مریض، آخرین نامه، چشمان او و نامه یک زن. این کتاب که چاپ اول آن در سال 1323 منتشر شده بود، تا سال 1351 به چاپ هشتم رسید.
نویسنده کوشیده است تا به معرفی بوستان سعدی به عنوان شاهکار و یکی از سه حادثه بینظیر ادب فارسی بپردازد و آن را اثری یکدست، پخته، فصیح و نمونه عالی بلاغت معرفی نماید. او بوستان را از استواری یکنواخت برخوردار میداند و عواملی چون لفظ، پختگی بیان، ترکیبات منسجم، استحکام جملهبندی و روانی را مهمترین شاخص برتری این اثر بر دیگر آثار میداند. در ادامه نیز به بررسی محتوایی اشعار بوستان میپردازد و بر آن است که بوستان به طور مطلق به پند و نصحیت روی نمیآورد، بلکه در هدایت مردم به نیکی، به آنها نشان میدهد که خیر و مصلحت آنها در رفتار خوب آنهاست.