کتابخانه مجازی ادبیات

خواجه مسعود قمی (متوفی ۸۹۰ هجری) شاعر ایرانی اهل قم بود که از زندگی او اطلاعات زیادی در دست نیست. سه مثنوی شمس و قمر، مخزن معنی و یوسف و زلیخا از این شاعر باقی مانده است. مثنوی شمس و قمر در تقلید خسرو و شیرین نظامی سروده شده است اما موفقیت چندانی کسب نکرده است. این مثنوی عاشقانه که روایت عشق قمر به شاهدختی به نام شمس می باشد، به شيوه مناظره و در 1846 بيت سروده شده است. این مثنوی به دلیل استقرار شاعر در هرات، بيشتر در افغانستان و شبه قاره هند رواج يافت و بعد از افول زبان فارسی در آن سامان نتوانست با آثار درجه اول فارسی رقابت کند. در پایان نسخه پیش رو که به تصحیح و اهتمام سید علی آل داود گردآوری شده است، 45 غزل و یک رباعی همراه با اشعار پراکنده ای که در تذکره ها و جنگ ها به نام مسعود قمی ثبت شده اند، گنجانده شده است. این کتاب در سال 1367 توسط مرکز تحقیقات‌ فارسی‌ ‌ایر‌ان‌ و پاکستان منتشر گردید.

از کیمیای سعادت نسخه‌های فراوان کهن و قابل اعتنایی باقی مانده است. بررسی دقیق بعضی از این نسخه‌ها و مقایسه آن‌ها با دو تصحیح منتشر شده از کتاب (چاپ‌های آرام و خدیوجم) نشان می‌دهد که در هیچ یک از این دو چاپ، شیوه علمی و دقیقی به کار نرفته است، چنان که مثلا برای بررسی واژه‌ها و ترکیب‌های کتاب، باید به نسخه‌های کهن آن مراجعه کرد. در این جستار برای نمونه پنج واژه «خلاقیت»، «وحشت»، «دوربینی»، «گرسنا» و «تشنا» که در نسخه‌های قدیمی کیمیای سعادت، به ویژه نسخه مورخ 605 کتابخانه ملک آمده‌اند، اما در چاپ‌های موجود تغییر یافته‌اند، معرفی شده‌اند. از میان این پنج واژه،«گرسنا» و «تشنا» ـ نا آنجا که می‌دانیم ـ در هیچ متن دیگری به کار نرفته و بنابراین از فرهنگ‌ها فوت شده است. سه واژه دیگر، اگر چه در فرهنگ‌ها وجود دارد، بر اساس متن کیمیای سعادت معنی‌های تازه‌ای پیشنهاد شده که باید به معنی‌های پیشین اضافه شود.