در ميان متون بي شمار ادب فارسي، مثنوي مولانا جزو نادر متنهايي است که از لحاظ باقي ماندن نسخههاي معتبر و اهتمام به تصحيح آن، خوش فرجام و دوستکام بوده است. زماني که نيکلسون به تصحيح آن همت گماشت و مجلدات نخستين آن را چاپ کرد (1925) هنوز بسياري از متنهاي مهم، ناشناخته در گوشه کتابخانهها گرد و خاک ميخوردند. با اينکه نيکلسون قبل از شروع به کار تصحيح، سعي کرده بود همه نسخههاي معتبر شناخته شده را گرد آورد ولي در حين تصحيح بود که به وجود نسخههايي از قرن هفتم و نزديک به زمان آفرينش متن پي برد که يکي از آنها نسخه مورخ 677 محفوظ در موزه آرامگاه مولانا در قونيه بود. نيکلسون بعد از دريافت و ارزشيابي نسخه به اهميت آن پي برد و در چاپ دفتر سوم به بعد آن را اساس قرارداد و براي نشان دادن تفاوتهاي ضبط آن با دو دفتر 1 و 2 ضميمههايي افزود. اين نسخه در سال 1371 به همت نصراله پورجوادي و متخصصان فني مرکز نشر دانشگاهي و همکاري توفيق سبحاني به صورت عکسي (فاکسيميله) به چاپ رسيد و در دسترس پژوهشگران و علاقهمندان مولوي قرار گرفت. به جهت جايگاه بيبديل اين نسخه در حفظ صورت و قرائت درست مثنوي، چند تن از مثنوي پژوهان همزمان اقدام به چاپ آن کردند. اين مقاله هزارو سيصد بيت آغازين دفتر اول را در شش چاپ مبتني بر تک نسخه قونيه ـ که گاهي ضبطهاي چاپ نيکلسون را نيز به عنوان نسخه بدل در حاشيه افزودهاند ـ مقايسه و با چاپ عکسي مقابله کرده و اختلافها را بيت به بيت آورده است. اين اختلافها به قرائت متفاوت از ضبطي واحد، اختلاف سليقه مصححان در حفظ يا تغيير شيوه خط و طرز تلفظ کلمات، بي دقتي در مراحل حروف چيني و اغلاط چاپي و ... مربوط ميشود. اين مقابله نشان داده است که در چاپهاي اخير، در قرائت متن بيش از آنکه چاپ عکسي مورد مراجعه باشد، به چاپهاي حروفي قبلي نسخه قونيه و نيکلسون مراجعه شده است.
کتاب حاضر مشتمل بر دو گفتار به زبان فرانسوی، به خامه توانای استادان گرامی دکتر صفا و لیوه روسای محترم دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و استراسبورگ و یک مقدمه از نویسنده در معرفی کامل نسخه خطی کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ و شرح یکصد و شصت و هشت بیت از مثنوی گلشن راز که متاسفانه شارح عارف آن تاکنون ناشناخته مانده است. و در آخر تعلیقاتی که برای حل مشکلات و توضیح و تعریف لغات و مصطلحات عرفانی و فلسفی به کوشش نویسنده فراهم گردیده است.
این کتاب اشعار فارسی سیدجعفر موسوی حاوی الف) دو مثنوی در بحر خفیف-مخبون محذوف-یکی تحت عنوان (حدیث نفس) شامل موضوعات مختلف در حدود (1723) بیت، و دیگری (بالاخانه غمها) که از نوشته نویسنده معروف (مصطفی لطفی منفلوطی مصری) برداشته شده است و در حدود (303) بیت می باشد. ب) غزلیات ج) متفرقات د) قطعات
آثار و نوشتههای عارف بزرگ جهان اسلام حضرت مولانا، یکی از مصادیق بارز رمزوارگی زبان عرفانی است که به آت حیات جاودانه نیز بخشیده است. این کتاب کوشش پیگیری است برای نزدیک شدن به فضای ذهنی مولوی و بهدستدادن تأویلهایی از رمزهای دیوان او به گونهای که با جهانبینی و نگرش خاص عارفانه ـ عاشقانه او همسویی داشته باشد یا دستکم مغایرتی نداشته باشد. متن کتاب مشتمل بر مقدمهای در باب موضوع زبان و بیان در عرفان و ادبیات عرفانی است و فرهنگوارهای از رمزهای کلیات شمس تبریزی بر اساس متن مصحح استاد فروزانفر.
عرفان اسلامی بیگمان، از مهمترین عوامل سازنده و شکلدهنده فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی است، از این رو برای آگاهی از بنیانهای فکری و فرهنگی مردم مسلمان این مرز و بوم مطالعه همه جانبه آن، مخصوصا از جهت تأثیری که در زندگی اجتماعی و روابط انسانی و عاطفی مردم داشته است، ضرورت تام و غیرقابل انکار دارد. آگاهی اجمالی از حیات اجتماعی مردم این سرزمین در دورههای گوناگون تاریخی، کافی است تا هر محقق منصف و بیغرضی به نقش حیاتی و مؤثر عرفان اسلامی و تعالیم مثبت و شوقانگیز آن در زمینهسازی و جهتدهی هنر و ادبیات غنی و باشکوه این کشور، پی ببرد و بدان اعتراف کند.