علوم بلاغی که سابقهای دیرینه در ادبیات جهان دارد، در ادبیات ایران نیز همواره مورد توجه بوده است. بعد از اسلام نیز با مرکزیت قرآن، توجه به این مباحث گسترش چشمگیری یافت. ریشههای قوی بلاغت فارسی در زبان عربی و فقدان نقد و تحلیل عالمانه آن، موجب ظهور نارساییهایی در این عرصه شده است که با طبقهبندی، بررسی منتقدانه و آشکار کردن راز زیبایی مباحث آن، میتوان از نارساییها و افراط و تفریطهای موجود در این حوزه کاست و این علوم را به عنوان ابزاری کارآمد در خدمت رشد و شکوفایی ادبیات فارسی در آورد. این مقاله کوششی است در جهت طبقهبندی صنایع لفظی و نگاهی تحلیلی به فلسفه شکلگیری و عملکرد این صنایع، که کمتر به آن پرداختهاند.
سخن و سخنوران، کتابی است نوشتهٔ بدیعالزمان فروزانفر در شرح احوال و نقد و سنجش آثار ۵۵ تن نامورترین شاعران پارسیگوی قرنهای سوم تا ششم هجری. سخن و سخنوران اولین بار در سالهای ۱۳۰۸ و ۱۳۱۲ در تهران به چاپ رسیدهاست.
کتاب حاضر حاوی مطالب بسیاری در باب تاریخ ایران قبل از اسلام است که مولف از ماخذ موجود در عصر خود نقل کرده است و بعید نیست بعضی از این ماخذ را فردوسی نیز برای نظم شاهنامه خود بکار برده باشد و امروز هیچ یک از آنها در دست نیست. مرحوم ملک الشعراء بهار "غرر اخبار ملوک الفرس" بیهیچ گونه تردید از ثعالبی نیشابوری میدانست ثعالبی را از شعوبیه و اثر او را در زمینه آثار شعوبیه معرفی کرده است. ثعالبی در بیشتر آثار خود سعی دارد تا حکمت و خرد ایرانیان و سایر اقوام را بنمایاند و روشن نماید که ایرانیان و بعضی اقوام دیگر به سبب سوابق تاریخی دارای حکم و اندیشههایی عمیقتر و برترند.
خواجه شرف الدین شاپور(ارجاسب) تهرانی رازی از شاعران نامی اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است. در مورد او مینویسند که به جودت طبع سلیم و حدت ذهن مستقیم معروف و صاحب اخلاق حمیده و صفات پسندیده و سرآمد شعرای زمان خود بوده است.علاقه و ارادتش به خاندان عصمت و ظهارت -علیهم السلام- از جایجای اشعارش آشکار و هویداست. تعداد ابیات دیوان موجود که حاصل مقابله هشت نسخه دیوان اوست،4309 بیت است. اشعار شاپور در دیوان حاضر عبارتند از: غزلیات: قسمت عمده اشعار شاپور بنا به ویژگی عصر صفویه غزل است که در این دیوان شامل 484 غزل و جمعا 2918 بیت است. قصاید که شامل 17 قصیده و جمعا 730 بیت است که محتوا و مضامین عمده این قصاید، ستایش خاندان عصمت و طهارت و مدح پادشاهان و وزرای عصر است. مثنوی خسرو شیرین شامل 235 بیت که به تقلید از مثنوی خسرو شیرین نظامی سروده شده، هرچند که شاعر موفق به اتمام این مثنوی نشده است. دو ترجیعبند با 208 بیت که دارای مضامین عاشقانه هستند و به تقلید از ترجیعبندی سعدی سروده شدند. رباعیات شامل 109 رباعی با معانی و مضامین گوناگون.
«مطلع» از متون بلاغي عروضي قرن يازدهم هجري است که رضي الدين محمد بن محمد شفيع مستوفي از وزراي اديب عصر صفويه، آن را به نگارش درآورده است. اين اثر به اشاره خليفه سلطان مازندراني، وزير دانشمند دربار صفويان، نوشته شده و به او نيز اهدا شده است. موضوع کتاب، عروض، قافيه، معاني، بيان و بديع است. و بر پايه آثار بلاغي و عروضي قبل از خود، بويژه حدائق السحر، معيار الاشعار، معيار جمالي تاليف شده است. اين اثر ميتواند حلقه مفقوده بلاغت دوره تيمور و قاجار را به خوبي روشن نمايد و در ترسيم سير کتب بلاغي سهمي بسزا داشته باشد.