کتابخانه مجازی ادبیات

بیش از چهار دهه از انتشار «شازده احتجاب» می‌گذرد. این رمان در ادب معاصر و در داستان‌نویسی مدن ایران اثری کلاسیک به شمار می‌رود؛ اما هنوز تمام وجوه این اثر چنان‌که باید و شاید بررسی و نقد نشده است. در این کتاب کوشیده شده با استفاده از گفتگویی که به مناسبت پنجاه‌سالگی گلشیری با او انجام شد و نیز متن پیاده‌شده فیلم مستندی که کاوه گلستان از هوشنگ گلشیری تهیه کرده بود و نیز کلیه دست‌نوشته‌های موجود منتشرنشده گلشیری درباره «شازده احتجاب»، نظر خود نویسنده درباره این رمان یک‌جا جمع شود. همچنین تلاش شده تا با چاپ یادداشت‌های دیگر درباره این اثر به قلم دیگران و همچنین مختصری درباره اقتباس سینمایی از این رمان، مجموعه‌ای مختصر اما جامع در باب این اثر ماندگار ادب معاصر ایران فراهم آید.

فرخنده آقایی به عنوان نویسنده‌ای اجتماعی و مردمی مورد تأیید بسیاری از اهل قلم و اهالی ادبیات است. داستان‌نویسی که سوژه‌های داستان‌هایش را از دل اجتماع گزینش می‌کند و در قلمرو ادبیات داستانی حضور ناب آنها را ثبت می‌کند. داستان‌نویسی که معاصر بودن، ویژگی بارز خود را در زندگی و داستان‌هایش دنبال می‌کند. این کتاب بر آن است تا بتواند گوشه‌ای از تلاش‌های او به دیده حضور برساند و نگاه در ستایش انسان و انسانی او را حرمت نهد.

در ادب گذشته ما جز در موارد انگشت شمار شیوه تذکره نویسی بود و تذکره نویسان به کلی گوئی هائی درباره شاعران و نویسندگان می پرداختند که به هیچ روی روشنگر دگرگونی های اجتماعی و روانی نمی شد. و پرده از سیمای آفرینش های هنری بر نمی گرفت. روشن است که این کلی گویی منصوب به عوفی نیست. اذکره های دوران صفویه و قاجاریه نیز پر است از همین قماش تعارف ها. و چنین است نوشته های قزوینی و پیروان او که در پهنه لغت و معنی واژه ها سیر می کنند و نمی توانند پژوهش ادبی و تاریخی را در معنی درست واژه دریابند. امروز باز می توان نمونه های جدید این تذکره نویسی را در نوشته های دبیر سیاقی. محمد جعفر محجوب و احمد علی رجائی و .. یافت که توانایی بازسازی و شناخت و شناساندن اندیشه های فردوسی و خیام و مولوی و حافظ را ندارند. و چندین صفحه سیاه می کنند بی انکه نکته تازه ای درباره ای نام آوران پهنه ادب و هنر گفته باشند. سید احمد حکم‌آبادی که بعدها نام خانوادگی کسروی را برگزید، تاریخ‌نگار، زبان‌شناس، پژوهش‌گر، حقوق‌دان و اندیشمند ایرانی بود. وی استاد ملی‌گرای رشته حقوق در دانشگاه تهران و وکیل دعاوی در تهران بود. احمد کسروی در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۲۴ و در سن ۵۷ سالگی، چشم از جهان فرو بست. احمد کسروی در حوزه‌های مختلفی همچون تاریخ، زبان‌شناسی، ادبیات، علوم دینی، روزنامه‌نگاری، وکالت، قضاوت و سیاست فعالیت داشت. آثار احمد کسروی بالغ بر ۷۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی و عربی می‌شوند. از مهم‌ترین آثار کسروی می‌توان به دو کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران و تاریخ هجده‌ سالهٔ آذربایجان اشاره کرد که از مهم‌ترین آثار مربوط به تاریخ جنبش مشروطه‌خواهی ایران می‌شوند و تا به امروز «مرجع اصلی» محققان پیرامون جنبش مشروطیت ایران بوده است. آذری یا زبان باستان آذربایجان، برای نخستین‌ بار این نظریّه را مطرح کرد که زبان تاریخی منطقهٔ آذربایجان قبل از رایج‌شدن زبان ترکی آذربایجانی که مورخان از آن به نام «آذری» یاد کرده‌اند، زبانی از خانوادهٔ زبان‌های ایرانی بوده‌است. این نظریه هنوز مخالفانی میان قوم‌گرایان دارد، اما در نزد زبان‌شناسان دنیا به صورت عام پذیرفته شده‌ است.

اخوان از شاعرانی است که بسیاری از دشواری‌های شخصی و خانوادگی‌شان را در آثار و یادداشت‌های خود ثبت کرده‌اند. از توصیف‌ها و حاشیه‌نویسی‌های اشعارش برمی‌آید که مردی صمیمی و بی‌شیله‌پیله بوده است. البته گاهی در این یادداشت‌ها به بیان باورهای خود نیز می‌پردازد و از شعر شاملو، نادرپور و دیگران انتقاد می‌کند. در این کتاب بعد از نگاهی گذرا به زندگی اخوان ثالث، شعر او به بوته نقد و بررسی گذاشته شده است.