کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر ویژه کنگره جهانی بزرگداشت خواجوی کرمانی است که در سال 1370 منتشر شده است. بعضی از عناوین این کتاب عبارتست از: عصر خواجو که گفتگو با استاد عبدالحسین زرین کوب است؛ خواجو و حافظ از بهاءالدین خرمشاهی؛ کمال هنر خواجه و فضل و تقدم خواجو از اصغر دادبه؛ خواجو و خاقانی از جعفر شعار؛ خواجو و نظامی از بهروز ثروتیان؛ خواجوی کرمانی و نظامی از برات زنجانی؛ نکته ای درباره ساقی نامه حافظ از سیروس شمیسا؛ ...

یکی از شیوه‌های ابراز نظر در مورد قدرت و نظام سیاسی در دوره پهلوی دوم، سرودن شعر بود. از آنجایی که اختناق حاکم بر جامعه اجازه اعتراض و اظهارنظر صریح را نمی‌داد، بسیاری از افراد با استفاده از صنایع ادبی، چون کنایه، ایهام و ... در قالب شعر مخالفت خویش را با وضعیت موجود اعلام می‌کردند. از طرف دیگر تعدادی از طرفداران رژیم پهلوی نیز به وسیله شعر به تعریف از این رژیم می‌پرداختند. این کتاب اشعار مخالفین و موافقین رژیم پهلوی را با توجه به مبانی فکری آنها مطرح کرده و مضامین و معانی هرکدام را مورد بحث قرار داده است.

«به راستی اگر بخواهیم ارزش‌های هنوز کشف نشده نیما را دریابیم، باید پیش از شعرها ـ یا هم زمان با آن‌ها ـ نقد و نظرهای شخصی او را بخوانیم» این کفته منوچهر آتشی است ابتدای کتاب «نیما را باز هم بخوانیم» ایشان است. ما نیز فرض را بر این گذاشته‌ایم که اهل فن، نظرات و نامه‌های نیما را خوانده‌اند، اما دوست داران نیما و خوانندگان شعر ـ نه اهل آن ـ کم‌تر به متون متعلق به نیما رجوع کرده‌اند. به بهانی بازخوانی نظرات شاعر بدعت‌گذار و هوشمند کشورمان که بسیاری از شاعران ـ چه منسوب به شیوه او چه دیگران ـ هنوز نتوانسته‌اند به «کوه موج» ـ به قول دکتر شفیعی کدکنی ـ شعر او برسند، با او گفت‌و گویی انجام داده‌ایم.

ما در شماره پیشین گوهران، با موضوع «شعر دهه چهل» در خدمت آقایان عنایت سمیعی، و عبدالعلی دست‌غیب و مفتون امینی بودیم. از دهه چهل شروع کردیم، چون علیرغم تمام نظرهای موافق و مخالف، این دهه نقطه عطفی در شعر معاصر ایران بوده است؛ ما از یک طرف اوج شعر نیمایی را داشتیم که البته این بحث هم وارد است که شاعران دهه چهل منسوب به نیما اصلا تا چه حد نیمایی بوده‌اند یا نبوده‌اند، شعر موج نو را داریم با کتاب طرح احمدرضا احمدی؛ اواخر دهه چهل جریان شعر چریکی را داریم .. . در این نشست دهه پنجاه را بررسی خواهیم کرد. به این دلیل که درباره دهه پنجاه هم صحبت‌های زیادی شده است، از جمله این که دهه پنجاه دهه افول شعر فارسی است، یا به طور مشخص افول شعر نیمای بوده است.