محمود دولتآبادی در آثار گرانبهای خود در ادبیات داستانی کشورمان، مجموعهای از عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... را که در طول زندگی خود با آنها برخورد نموده، به شکلی قوی و به طور غیر صریح گنجانیده است. در پژوهش حاضر، ابتدا مختصری درباره داستان و داستان کوتاه و تعریفهایی از آنها با استفاده از آرای صاحبنظران در ادبیات داستانی و همچنین علل و عوامل پیدایش آن در ایران و سپس چکیدهای از داستان و در ادامه به بررسی پارهای از عناصر داستان، در داستان کوتاه «مرد» نوشته محمود دولت آبادی پرداخته شده است. البته در حد نیاز توضیحاتی درباره عناصر داستان داده شده به هنگام نیاز، نمونههایی ارائه شده است. این مقاله براساس مطالعه منابع و کتابهای معتیر نویسندگان معاصر و بر اساس اصول علم امروزی به رشته تحریر درآمده است.
نویسنده در مورد این کتاب اینگونه میگوید: در سالهای اختناق و توقیف نوشتهها نویسنده هرچه دقت می کرد طوری مطلب بنویسد که به سانسور گرفتار نشود معذلک بیخطر هم نمیگذشت، از سالها پیش بصورت داستاننویسی بسیاری از مطالب را مینوشتم و پس از آنکه در جرائد آن روز مانند نشریات انجمن تبلیغات اسلامی منتشر میگشت، مستقلا هم به چاپ میرسید. و نخستین کتاب داستانهای اسلامی نویسنده به عنوان "شگفتیها از تاریخ اسلام و جهان" مکرر به چاپ رسید ولی دیگر از جلدهای بعدی خبری نشد. گرچه این چند داستان بایستی جلد سوم میگشت، اما چون جلد دوم که شامل داستانهای جالب و کمنظیر بود معلوم نیست دیگر به دستم برسد یا توفیق گردآوری آنرا از متون مختلف پیدا کنم. این مختصر را بنام جلد دوم تقدیم میدارم.
کلمه «ادبیات» چه معنا و مفهومی را در ذهنها برمیانگیزد؟ آیا مفهوم ادبیات مطلقا ذهنی است و ارتباطی با دنیای خارج از ذهن ندارد یا مفهوم ذهنی ما از ادبیات با دنیای محسوس خارجی مربوط است؛ اگر مربوط است، با کدام بخش و چه نوع محسوسات خارجی ارتباط دارد و مشخصات خارجی آن محسوسات که با مفهوم ما از ادبیات در ارتباطاند چیست؟
این کتاب آشنایی مختصری در باب ادبیات غنایی و ذکر گلچین و نمونههایی از آثار دلنشین شاعران در ادوار مختلف ادب فارسی است. در این مجموعه آثار غنایی منظوم مورد بررسی قرار گرفته است. این اثر از جنبه محتوایی تازگیهایی دارد؛ چرا که قدما اغلب شعر را از نظر قالب تقسیم بندی میکردند. اهمیت قالبهای شعری در نزد آنان موجب شده است که معیار تقسیم انواع شعر، پیکر ظاهری شعر باشد. اما گاه توصیفاتی که قدما درباره محتوای اشعار دادهاند، سبب شده آن محتوا، نام همان شعر نامیده شود، مانند: تغزل، ساقینامه، مدحیه، خمریه، مرثیه، بهاریه، حبسیه و ....
مقاله حاضر در جست و جوی پاسخ مستدل و برهانی به پرسشهای مطرح پیرامون کمال انسان و انسان کامل در عرفان اسلامی است؛ کمال انسان در چیست؟ انسان کامل کیست و چه ویژگیهایی دارد؟ این کمال چگونه تحقق میپذیرد و از کجا آغاز شده و به کجا میانجامد؟ در این باره از اشعار مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری به عنوان الگوی کاربردی استفاده شده است. شیخ محمود شبستری با استفاده از مسئله حرکت به بیان مبحث تکامل میپردازد. به عقیده او حرکت بنیادی در هستی غیر قابل انکار است. در پی این حرکت همه چیز میخواهد به اصل خود بر گردد. در پایان همه هستی به تعادل میرسد و در نتیجه وحدت به جای کثرت مینشیند. این حرکات شامل حرکت جوهری، تجدد امثال، و حرکت حُبّی بوده و در همه این حرکات انسان قافله سالار است که با نامهای مختلف انسان کامل، ولی، امام و ... نمود مییابد و انسان تنها موجودی است که به غایت کمال که همان اتحاد با خداست دست مییابد. به عقیده شبستری کاملترین انسان، پیامبر اکرم (ص) میباشد که هم ولی است و هم نبی؛ این سیر از ازل آغاز شده و تا ابد ادامه خواهد داشت و در تمام موجودات قرار دارد و همگی دنباله روی تکامل انساناند.