این مقاله به بررسی شعر شکست نیما یوشیج اختصاص دارد. در آغاز خلاصهای از اوضاع نابسامان سیاسی ـ اجتماعی ایران در سالهای آغازین قرن چهاردهم ارائه شده و چگونگی سرکوب جنبشهای آزادی خواهانهای که در گوشه و کنار ایران وجود داشت، مورد بررسی قرار گرفته است. نابودی و سرکوبی نهضتهای آزادی خواهانه در ایران و سیطره بیگانگان بر این مرز و بوم و وضع آشفته مملکت باعث شد تا رضاخان بر سر کار آید و امور مملکت ایران را در دست گیرد که نتیجه آن سرکوب انقلابیون، در بند کشیدن نیروهای سیاسی و بستن روزنامههای آزادی خواه بود. بیشتر جوانانی که در اندیشه بهبود مملکت بودند از جمله نیما، دچار یک نوع سرخوردگی و ناامیدی شدند که این بحران روحی برای نیما بین سه تا چهار سال ادامه داشت. تأثیری که شکست و تحولات سیاسی این چنبشها بر اندیشه نیما گذاشت، از خلال نامههایی که وی به برادرش، لادبن، نوشته کاملا آشکار است. با توجه به نزدیکی فضای فکری نیما در این سالها با فضای فکری اخوان بعد از کودتای سال 32، به شباهتهای شعر شکست این دو شاعر و ویژگیهای آن پرداخته شده است. بخش دیگر مقاله به بررسی اشعاری از نیما که در سالهای 1301 تا 1303 هـ. ش سروده شده اختصاص یافته است.
موضوع کتاب گزیده ای از سروده های طبری نیما تحت عنوان روجا و مجموعه واژه های طبری (مازندرانی) است که شاعر بلند آوازه و نوپرداز معاصر ایران مرحوم نیما یوشیج (علی اسفندیاری) در اشعار خودآورده است. این واژه ها به لهجه طبری در منطقه بین نور تا نوشهر خصوصا در نقاط کوهستانی و ییلاقی متداول است که شاعر در آنجا زاده شده و بخشی از زندگی خود را در آن نواحی سپری کرده است، هرچند تعدادی از واژه های به کار گرفته شده به وسیله نیما در نقاط میانی و قسمت شمالی جبال البرز و شرق مازندران یکسان تلفظ می شود.
همزمان با جنگ جهانی اول دولتهای استعمارگر روس و انگلیس بیطرفی ایران را نقض و کشور ما را اشغال نمودند. سراسر خطه شمال تحت سلطه روسهای تزاری بود. اوضاع اجتماعی مردم پریشان و فقر اقتصادی شدیدا گریبانگیر ملت بود. در چنین شرایطی روحانی مجاهد و آزادیخواهی میرزا کوچک جنگلی به طرفداری از استقلال و آزادی ایران و مبارزه علیه تسلط دول استعمارگر روس و انگلیس قیام کرد. میرزا در دل جنگهای سرسبز گیلان به تشکیل کانون مقاومت پرداخت و به سلطه روس و انگلیس در گیلان بکلی خاتمه داد و چنان قدرت یافت که در گیلان حکومت جمهوری تاسیس کرد. درست هنگامی که انقلاب گیلان به اوج عظمت خود رسیده بود و می رفت تا قوای خود را جهت تصرف پایتخت بسیج کند و ملت ایران را از اسارات شرق و غرب برهاند، کودتایی علیه نهضت جنگل توسط خیانتکاران کمونیست داخلی که در نهضت جنگل نفوذ کرده بودند به وقوع پیوست و به یکباره شیرازه انقلاب از هم پاشید و قیام سرکوب شد. وی هفت سال تمام با وجود سلاح اندک به مبارزه مشغول بود و سرانجام در راه آرمان والا و مقدس خود در 11 آذر 1300 شمسی به شهادت رسید. کتاب حاضر بزرگداشت و یادبودی است که در سال 1368 از تاریخ 9 الی 11 آذرماه با حضور اندیشمندان و دانشمندان برگزار گردید. این کتاب نیز حاصل پژوهشهای این بزرگان است که به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان به طبع رسیده است
یکی از مباحثی که در ادبیات، امروزه مورد توجه قرار دارد مبحث آراکی تایپ است. این بحث به وسیله کارل گوستاو یونگ و مکتب مردمشناسی تطبیقی دانشگاه شیکاگو مطرح گردید و در ادبیات راه یافت. ناقدان ادبی ضمن مطرح کردن مباحثی از قبیل آنیما و آنیموس، سایه، نقاب، مادر کبیر، پیرمرد خردمند، آب، خورشید، دایره، اعداد، رنگ و ... به کندو کاو ضمیر ناخودآگاه جمعی راه یافته و به تحلیل و نقد و بررسی هر اثر و خالق آن میپردازند. رنگها در زندگی انسان تأثیر شگرف و جایگاه ویژهای دارند در برخی از تمدنهای کهن، رنگها سمبل مفاهیم خاصی بودند. بعضی رنگها، نشاط انگیز و آرام بخش و قرار آفریناند و برخی دیگر، تحرک بخش و مایه سرزندگی و برانگیزنده و موجب تحریک و تهییج. از این رو رنگها ارتباط عمیقی با ضمیر ناخودآگاه جمعی پیدا میکنند و در دستهبندی آرکی تایپها قرار می گیرند. در این مقاله تلاش گردیده تا تطبیقی میان رنگها و نمادهایشان با مفاهیم و معانی آرکی تایپ در شعر سرهاب سپهری صورت گیرد و تأثیرپذیری سهراب از آرکی تایپ رنگها بررسی گردد. سهراب از عنصر هفت رنگ سیاه، سفید، آبی، سبز، سرخ، زرد، بنفش 212 بار در اشعارش بهره جسته که 65 درصد آن با مفاهیم آرکی تایپ تطبیق دارد.
بررسي استفادههاي شعرا و نويسندگان بزرگ از نوشتههاي پيشينيان خود و تعيين ميزان اخذ و اقتباس و انفعالات آنان از نگاشتههاي گذشتگان، ميتواند ما را به شناخت هرچه بيشتر آن شعرا و نويسندگان مدد رساند. هرچند يافتن همه سرچشمهها وآبشخورهاي فكري يك شاعر يا نويسنده ممكن نيست؛ اما جستجو و تفحّص در اين باره تا حد مقدور ميتواند بخشي از مآخذ و منابع مطالعه و زيربناي تفكرات او را براي ما آشكار سازد. در اين پژوهش، تعدادي ازحكايات كليات سعدي مورد تحقيق و تفحص قرار گرفته و تا حد مقدور كوشش شده است كه مآخذ احتمالي سعدي و نحوها ستفادههاي او از آثار گذشتگان و نتايجي كه از اين داستانها گرفته، بررسي شود.