امروزه ادبیات تطبیقی شاخهای بااهیمت از ادبیات بهشمار میآید که در بررسیها و پژوهشهای ادبی ممکن است رهیافت و دستاوردهای مغتنم و ارزشمندی به همراه داشته باشد. ادبیات تطبیقی که در زبان عربی به آن «الأدبالمُقارِن» گفته میشود. شاخهای از ادبیات، یا به تعبیر بهتر، شاخهای از نقد ادبی است که به مقایسه میان آثار ادبی در زبانهای مختلف میپردازد و شباهتها و نقاط افتراق آن آثار را از جنبهها و زوایای گوناگون ادبی تحلیل و بررسی میکند. به دیگر سخن، ادبیات تطبیقی به بحث و بررسی تأثیرگذاری آثار ادبی ملتهای مختلف میپردازد و از انعکاسها و بازتابهای ادبیات یک ملت در ادبیات سایر ملتها سخن میگوید. به طور خلاصه میتوان گفت که ادبیات تطبیقی تصویر و انعکاس ادبیات یک ملت در ادبیات سایر ملتها است. از رهگذر بررسی ادبیات به گونه تطبیقی ارزش آثار ادبی هر چه دقیقتر و بهتر نمایان میشود. بیتردید ادبیات زبانهای مختلف بر یگدیگر تأثیر متقابلی داشتهاند. در این میان میزان تأثیر ادبیات عربی و فارسی از همدیگر امری است که بر هیچ فارسیزبان و عربزبانی پنهان نیست. نگارنده مقاله حاضر در پی آن است که پس از بیان برخی از منافع و سودمندیهایی که از رهگذر بررسی ادبیات به صورت تطبیقی برای یک محقق ادبی حاصل میشود، نمونههایی از مضامین و صور خیالی مشترک ادب عربی و فارسی را به خوانندگان ارائه کند.
کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...
فرهنگ و تمدن ایران چون خورشیدی تابان پرتو خرد اهورایی خود را در طول هزارههای متمادی، از زمانی که دنیا اولین گامهای خود را در راه زندگی اجتماعی برمیداشت و هنوز در تاریکی جهل و بیقانونی دستوپا میزد، سخاوتمندانه بر سراسر جهان گسترانیده است. این کتاب دربردارنده اهمیت و ارزش زبان و ادب فارسی است و شامل این مطالب میباشد: ادب و ادبیات، آشنایی با فرهنگ و تمدن ایران، فلسفه ایران باستان و زرتشت، زبان فارسی، فردوسی و شاهنامه، علم و تمدن در ایران باستان، و نقش ایرانیان در بنیانگذاری تمدن بزرگ اسلامی.