اکنون جامعه‌شناسان زبان بر این عقیده‌اند که زبان‌ها نوعی موجودات زنده هستند که یک چرخه زندگی قابل پیش‌بینی را از تولد، طفولیت، بلوغ و سپس زوال تدریجی و مرگ پشت سر می‌گذارند. از طرف دیگر، عصر حاضر، بدون شک، عصر تغییرات وسیع، تحولات سریع و پویایی مفرط است. آثار چنین تحولات ناگهانی در تغییر مداوم تکنولوژی، فرهنگ مادی، اکوسیستم‌ها و حتی ارزش‌های اخلاقی ما قابل مشاهده است. یک مشخصه بارز این تحولات، زبان‌هایی هستند که دیگر کسی با آنها تکلم نمی‌کند. این پدیده ـ مرگ زبان ـ و عوامل و شریطی که به آن دامن می‌زنند، موضوع مقاله حاضر است. تغییر زبان، انقراض و حذف زبان، اصطلاحات معدل مرگ زبان هستند. اچسون (1995: 197 . 198) از«خودکشی زبان» و «قتل زبان» سخن می‌گوید که هر دو نوعی مرگ زبان هستند. متخصصان زبان طبقه‌بندهایی را برای مراحل خطرپذیری زبان‌ها در نظر می‌گیرند. یکی از این تقسیم‌بندی‌ها، تقسیم‌بندی ارایه شده توسط گرایمز (8:2002) می‌‌باشد: 1. زبان‌های در معرض خطر شدید، 2. زبان‌های در معرض خطر جدی، 3. زبان‌های در معرض خطر، 4. زبان‌های روبه زوال، 5. زبان‌های پایدار اما در معرض خطر، 6. زبان‌های سالم. حفظ یا نگهداری زبان نقطه مقابل مرگ زبان است و این وقتی است که یک جامعه زبانی تصمیم می‌گیرد به استفاده از زبان بومی خود ادامه دهد. بی‌تردید، عوامل متعددی در فرایند تغییر زبان نقش دارند. بنایه نظر فسولد (1987:272) دوزبانگی یک شریط لازم برای تغییر زبان است، هر چند کافی نباشد. فسولد (1978: 217) مهاجرت، شهرنشینی، صنعتی‌شدن، زبان آموزش و اعتبار اجتماعی زبان را به عنوان عوامل تعیین‌کننده در تغییر یا حفظ زبان ذکر می‌کند. گرایمز دو عامل سیاست زبانی ملی و بلایای طبیعی را به عوامل یاد شده می‌افزاید. دورین (5:1999) می‌گوید که اوج‌گیری احساسات ملی‌گرایانه در اروپای غربی در آغاز عصر صنعتی، تا حدود زیادی، مسئول حذف زبان‌های اقلیت است. او معتقد است که این به اصطلاح «ایدئولوژی زبانی غربی» نگرش‌های گویشوران بومی جوامع کوچک را نسبت به زبان مادرشان تغییر داده است. تغییر زبان بدون تغییر در نگرش‌های گویشوران غیر ممکن است. عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نگرش منفی نسبت به زبان‌های کم‌اعتبار را تقویت می‌کنند و این مسأله راه را برای فراگیری زبان‌های معتبر هموار می‌کند. نتیجه‌ این فرایند، مرگ زبان سنتی گروه اقلیت است.

منابع مشابه بیشتر ...

5fb10ec33ad47.png

زبانشناسی همگانی

جین اچسون

این کتاب از جامعیت مطلوبی در موضوعات اساسی زبان‌شناسی همگانی برخوردار است و به طرح مسائل بنیادی و اصول مهم این رشته در سیزده مبحث عمده می‌پردازد که هر مبحث به طور تکنیکی و مشروح در فصل جداگانه بررسی می‌گردد. نویسنده با دوری از آوردن مطالب حاشیه‌ای، سعی دارد اساس مطلب را به شیوه‌ای صریح و سلیس عرضه دارد. مباحثی که در این کتاب مطرح شده ذیل چند عنوان کلی به این ترتیب است: مقدمه کلی، تجزیه و تحلیل زبان، تغییر زبان، برخی پیشرفت‌های جدید.

57d0fec95560f.PNG

بررسی تأثیر کاربرد استعاره بر حافظه افراد دوزبانه

حسین اسکندری, سوسن علیزاده, حسن احدی, حسن عشایری

در این پژوهش کوشیده‏ایم تا تفاوت عمل‏کرد کلی را در حافظۀ افراد دو‏زبانه درباره عبارت‏های استعاری و غیر‏استعاری با یکدیگر مقایسه کنیم و بدین منظور، از‏میان دانشجویان داوطلب دو‏زبانه آذری‏زبان، سی نفر را برگزیده‏ایم. برای بررسی عمل‏کرد حافظه آزمودنی‏ها، نخست سی عبارت استعاری و غیراستعاری آذری را در‏برابر آنها گذاشتیم و از آنها آزمون فرا‏خوانی آزاد گرفتیم؛ سپس به‏منظور مقایسه عمل‏کرد حافظه در زبان‏های اول و دوم، سی عبارت استعاری فارسی و آذری را در‏اختیار آزمودنی‏ها قرار دادیم و از آنان آزمون فرا‏خوانی آزاد گرفتیم. فرضیه‏های پژوهش با استفاده از آزمون آماری t گروه‏های وابسته آزموده شده‏اند. نتایج حاصل از بررسی فرضیه‏ها نشان می‏دهند که میزان فرا‏خوانی مواد استعاری، به‏گونه‏ای معنا‏دار، بیش‏از مواد غیر‏استعاری است؛ افراد دو‏زبانه، استعاره‌های زبان اول را بیش‏از استعاره‌های زبان دوم به‏یاد می‏آورند و این تفاوت،‌ از‏نظر آماری معنا‏دار است. با توجه به این یافته‌ها می‏توان نتیجه گرفت که مفاهیم استعاری به‏سبب برخوردار‏بودن از خصوصیات خاص شناختی، دارای ویژگی‌هایی هستند که کاربرد آنها قدرت به‏خاطر‏سپردن مواد را افزایش می‌دهد؛ همچنین در زبان اول، توان انتقال مفاهیم هیجانی، بیش‏از زبان دوم است و بنابراین، استعاره‌های زبان اول از اولویت‌شناختی برخوردارند.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

600304476925c.jpg

فرهنگ اصطلاحات دوره قاجار، قشون و نظمیه

یحیی مدرسی

فرهنگ حاضر، به عنوان بخشی از واژگان رایج در دوره قاجار، دربرگیرنده اصطلاحات نظامی و انتظامی این دوره است و در واقع تجربه‌ای مقدماتی در چارچوبی مشخص به شمار می‌آید و، برای پژوهندگانی که به مسائل تاریخی زبان فارسی، اصطلاحات نظامی و انتظامی و سایر مسائل مربوط به دوره قاجار توجه دارند، حاوی اطلاعات سودمندی است. این مجموعه، گذشته از آن که آگاهی‌هایی درباره واژگان نظامی و انتظامی به کار رفته در متون دوره قاجار را در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد، می‌تواند برای تحلیل‌های غیرزبانی (اجتماعی، فرهنگی و...) بر پایه شواهد زبانی نیز مورد استفاده قرار گیرد

کلیات/فرهنگ ها
کتاب
5fb10e655594f.png

زبانشناسی نوین؛ نتایج انقلاب چامسکی

چامسکی نخستین کسی نبود که بین زبان شناسی و روان‌شناسی انسان پیوندهایی برقرار می‌کرد؛ ولی احتمالا اولین نفری بود که به جای شروع بحث از ذهن برای رسیدن به زبان، استدلال و بحث را مفصل از ماهیت زبان شروع کرد تا به بحث درباره ماهیت ذهن برسد. این کتاب تحلیلی است از آراء نوام چامسکی در زمینه زبان‌شناسی از تاریخ 1957 تا 1980 میلادی.

پژوهش‌ها/پژوهش‌های زبان‌شناسی
کتاب