پیشینه پژوهش موضوعات قرآنی در دانشگاهها و موسسههای آموزشی عالی کشورمان به چهار دهه قبل برمیگردد. وجود پایاننامههای قرآنی در مقاطع مختلف کارشناسی ارشد و دکترا با بیش از چهل سابقه، گواه این مدعی است. پژوهش در موضوعات قرآنی در دو دهه اخیر، به برکت انقلاب اسلامی که اصول و قوانین آن براساس احکام مقدس قرآنی پایهگذاری شده، رشد چشمگیری داشته آنچنان که غیرقابل مقایسه با دو دهه قبل است و اکنون در بسیاری از دانشگاهها و مراکز آموزشی عالی، توجه خاصی بدان میشود. تأسیس دانشکدههای مستقل قرآنی در بسیاری از مراکز آموزش عالی و در شهرهای گوناگون، نشانگر این امر است. بیش از نیمی از همه پایاننامههای قرآنی در کتابخانه تخصصی مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم وجود دارد. بعد از بررسی این پایاننامهها، ملاحظه شد که درباره حدود 217 موضوع مختلف علوم قرآن تحقیق انجام شده است. نکته قابل تأمّل اینکه هیچ پایاننامهای نبود مگر اینکه با «بسمالله الرحمن الرحیم» شروع شده باشد. گویا تمامی نگارندگان پایاننامهها میدانستند که اگر نوشتار خود را با این کلام آغاز کنند، به یقین کارشان پرحاصل و بابرکت خواهد بود. از کتابخانه که بگذریم، در محیط بیرون نیز خاص و عام این کلام زیبا را در همه اعمال و حرکات و سکنات به کار میبرند. با پژوهشی که انجام شد، معلوم شد که از نظر پیشینه تاریخی این کلام فقط در کتاب مقدس قرآن ذکر شده است. در تمامی مصحفهای قدیم و جدید، «بسمالله الرحمن الرحیم»در اول همه سورهها، از جمله اولین سوره قرآن ـ سوره فاتحه ـ وجود دارد؛ در حالی که قبل از اسلام، «بسمالله الرحمن الرحیم» به این گونه به کار نرفته بلکه برای نمونه در تورات و انجیل، شروع هر کلامی فقط با صفات و نامهای خدا بوده و «بسم» نداشته است.
کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...
در قرآن که گنجینه بینظیر و اعجابانگیزی از رمز و رازها و علوم و معرفت است، به یک دسته از آیههایی برمیخوریم که در ستایش گروهی از مردم پاک و خداپرست و استوار در اعتقاد و باورهای الهی میباشد. حضرت رسول اکرم (ص) در احادیث مختلف این آیات را در ستایش ملت ایران عنوان کرده است. برای نمونه آیه ۵۴ از سوره مائده و آیه ۳ از سوره جمعه از این دست هستند. در آیههای ۴ تا ۶ سوره بنیاسراییل، درباره گرفتاریهای یهود و سپس رهایی یافتن آن قوم سخن به میان آمده است. پیغمبر در تفسیر این آیهها آشکارا از کوروش کبیر نام میبرد و از قوم پارس یاد میکند. یا در سوره کهف که از ذوالقرنین نام برده میشود، همان کوروش است. کتاب حاضر پژوهشی است بسیار گرانسنگ در این باب که کوشیده است تا در میان آیههای قرآن، آنهایی که اشاره به ایرانیان دارد را به مخاطب معرفی کرده و در این راه از احادیث و تفسیرهای مختلف نیز استفاده شده است.