کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب، پژوهشی است در واژگان، افعال و امثال، اصطلاحات درگاهی و دیوانی و ویژگی‌های طبقاتی، لغات و ترکیبات، آیات و احادیث، اعلام تاریخی و جغرافیایی، امثال و حکم، به همراه حوادث جریان‌های زمان نویسنده و نقشه‌های جغرافیایی تاریخی تاریخ بیهقی. بیشترین بخش کتاب به شرح بیش از 1200 علم جغرافیایی، تاریخی و اشخاص تاریخ بیهقی اختصاص داده شده است.

تاریخ بیهقی یا تاریخ مسعودی نام کتابی نوشته ابوالفضل بیهقی است که موضوع اصلی آن تاریخ پادشاهی مسعود غزنوی پسر سلطان محمود غزنوی است. این کتاب علاوه بر تاریخ غزنویان، قسمت‌هایی درباره تاریخ صفاریان، سامانیان و دوره پیش از پادشاهی محمود غزنوی دارد. نسخه اصلی کتاب حدود ۳۰ جلد بوده است که به دستور سلطان مسعود بخش زیادی از آن از بین رفته‌است. و از این کتاب امروزه مقدار کمی (حدود پنج مجلد) بر جای مانده‌است.

بوزرجمهر از جمله شخصیت‌هایی است که در شاهنامه از جایگاه ممتاز و نیکویی برخوردار است. او حکیم خردمند و فرزانه‌ای است که سخنان منقولش در شاهنامه در راستای اخلاق، خرد، هدایت، رشد، راستی و نیکویی‌هاست. همچنین آیین اسلام آیینی است که همه دستورها و قوانین اصیل و حقیقی آن در راستای کمال انسانی و هم سو با دلالت‌های خرد و عقلانیت است. با بررسی سخنان بوزرجمهر در شاهنامه و مقایسه آنها با آیات قرآن و احادیث امامان معصوم ـ ع ـ که دو سرچشمه اصیل آیین اسلام به شمار می‌آیند، مشخص می‌شود میان بسیاری از سخنان بوزرجمهر و آیات و احادیث، شباهت‌ها و هم سوییهای نزدیکی وجود دارد. بر این اساس دو سؤال اساسی در این مقاله مطرح است: الف) چه نوع تقسیم‌بندی‌هایی از شباهت‌های سخنان بوزرجمهر در شاهنامه و قرآن و احادیث می‌توان ارائه داد؟ ب) علل این شباهت‌ها چیست؟ روش تحقیق در این مقاله روش علی ـ مقایسه‌‌ای است. با این توضیح که نخست با مقایسه سخنان بوزرجمهر با آیات و احادیث به توصیف و طبقه‌بندی انواع شباهت‌ها و مشترکات گوناگون آن پرداخته می‌شود، سپس با در نظر گرفتن دلایل عقلی و نقلی علل این شباهت‌ها بررسی و ریشه‌یابی می‌گردد.

فردوسی در توصیف شخصیت‌های مهم شاهنامه به گونه‌ای نشانه گذاری و تصویرپردازی کرده که با تحلیل‌های روان‌شناختی می‌توان به لایه‌های پنهان روانی و شخصیتی ایشان دست یافت. این امر، حاکی از نگاه دقیق و بصیرت شاعر به سرشت و روان آدمی است. از جمله شخصیت‌های پیچیده روانی و اثرگذار، اما منفی شاهنامه، شغاد برادر ناتنی رستم است که فردوسی چنان هنرمندانه و دقیق به ارائه نشانه‌ها، توصیف رفتارها و علل انگیزشی وی در قتل رستم می‌پردازد که با بررسی کلیه این توصیف‌ها و نشانه‌ها و مقایسه آنها با نابهنجاریهای روانی شناخته شده در دانش روان شناسی، می‌توان نتیجه گرفت شغاد دچار اختلال روانی عقده حقارت است. بنابر گزارش فردوسی، می‌توان علل پیدایش احساس حقارت و تبدیل آن به عقده حقارت را در شغاد نسبت به رستم در این موارد دانست: مادر کنیز و بی اصل و نسب، تولد شوم، تبعید از کشور و خانواده در سن نوجوانی و آوازه جهانگیر رستم. همچنین برخی از ویژگی‌های رفتاری افراد دارای عقده حقارت ـ بر اساس نظریه آلفرد آدلر ـ که در شغاد یافت می‌شود عبارتند از: خشم، نفرت، حسادت، تکبر، تناقض رفتاری، هراس و استفاده ابزاری از ارزش‌ها.