منظومه اسرارنامه، سروده عطار نیشابوری، شاعر نامآور قرن ششم و اوایل قرن هفتم، دارای مضامین عرفانی و اخلاقی است که به زبانی ساده و روان سروده است. این مثنوی دارای 3305 بیت و 22 مقاله است که، در هر مقاله، اصول تصوف، شرح و تفسیر و به مناسبت، حکایتها و تمثیلهایی جذاب و خواندنی آورده شده است.
کتاب حاضر فرهنگ موضوعی ادب پارسی موضوع بندی و نقد و بررسی اسرار نامه و هیلاج نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری تالیف قادر فاضلی که در سال 1374 و توسط انتشارات طلایه منتشر شده است.
دکتر رضا اشرف زاده در پیشگفتار کتاب در مورد کتاب سایه در خورشید که برگزیده ای است از آثار عطار نیشابوری و دلایل انتخاب و شرح این اشعار توسط محمد عزیزی اینگونه می گویند: دوست ادیب و دانشمند جناب آقای محمد عزیزی با دقت نظر و درایت و ظرافتی شایسته به تدوین حکایاتی برگزیده از آثار منظوم و بخشهایی از تذکره الاولیاء "عطار" همت گمارده است که سعی ایشان مشکور است، وجود این مجموعه که با عنوان بسیار زیبا و تامل برانگیز "سایه در خورشید" فراهم امده ضروری بود زیرا در بین شاعران و عارفان بزرگ، به آثار عطار نیشابوری کمتر پرداخته اند و زمانه او را چون اولیاء خدا که – اولیایی تحت قبابی لایعرفهم غیری- در پرده غیرت خویش نگهداشته است. امید است افرادی با همت چون ایشان به بررسی و تحقیق و نقد آثار این عارف بزرگ بپردازند تا چهره برجسته و نورانی این شاعر عالی قدر از پشت غبار زمان، جلوه ای حقیقی و تازه بیابد."سایه در خورشید" که به استقبال از "کنگره جهانی عطار نیشابوری" با شیوه ای دلپسند و ابتکارات و تاملات قابل تحسین نشر مییابد، گامی است ارزنده در چنین راه پرمخاطره ای...
در دیوان اشعار ناصر خسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، قصیدهای است که در آن شاعر به پند و اندرز میپردازد و بدیهای زمانه و دنیا را برای او بازگو میکند و در پایان او را به دین و دانش فرا میخواند. معنیای که مظاهری برای «شعرهای زنانه» به دست داده است، صحیح نیست. «شعرهای زنانه» به معنی «غزل» در هیچ فرهنگ لغتی ضبط نشده است و شاهدی برای آن در متون وجود ندارد. وی درباره «شعرهای زنانه» توضیحات بیشتری نداده و به این مطلب که چگونه به چنین معنیای رسیده نپرداخته است.
داشغانه گونه دیگر داشخانه، به معنی «کوره یا محل آجرپزی و سفالپزی و مانند اینها» است (ـ لغتنامه دهخدا، ذیل «داش»). داشخانه اگر چه از نظر ضبط و معنی در قطعه مذکور درست است، اما در هیچ یک از نسخههای دیوان مسعود سعد دیده نمیشود. اگرهم داشخانه در کنار داشغانه در برخی از نسخهها آمده بود، باز هم اصالت آن جای تردید داشت، زیرا کمتر کاتبی است که صورت آسانتر داشخانه را به صورت دشوار داشغانه برگرداند، در حالی که عکس آن محتملتر است. داشخانه در فرهنگ سخن ضبط شده و در برخی از متون نیز به کار رفته است.