ملا لاچین از شعرای منطقه بدخشان است که فقط در ایام پیری به فعالیت هنری دست زده است. این مقاله شرح مختصری از روزگار و اشعار ملا لاچین است. تاریخ تولد ملا لاچین در هیچ مأخذی ذکر نشده است. طبق آنچه در منابع آمده، او عمری بیش از صد سال را سپری کرده و به شهادت نوشتههایش، در ۹۲سالگی کتابش را نوشته و بهروایتی، در سال ۱۳۱۶ش چشم از جهان فروبسته است. کتابی که خوشنظر پامیرزاد چاپ کرده، تنها تألیفی است که در زمینه ملا لاچین باقی مانده است. کتاب عبارت از دو فصل است: فصل اول آن را منظومهها و اشعار تشکیل دادهاند که ۱۳۹۷ بیت به فارسی و ۱۲۰ بیت به زبان شغنانی است؛ فصل دوم از پارههای نثری عبارت است که محتوای آن را دعاها، تفسیر آیات و احادیث و... تشکیل میدهند. عمده قالبهای شعری مورداستفاده در اشعار ملا لاچین قصیده، مثنوی، ترجیعبند، مستزاد و در مواردی رباعی است.
از شرح حال شاعر بزرگ تبریز حکیم قطران به علت بعد زمان و نبودن مدارک کافی اطلاع صحیحی در دست نداریم. از طرفی تاریخ آذربایجان هم از اوائل شیوع اسلام تا قرن سوم و چهارم هجری به قدری تاریک است که به هیچ وجه از سلاطین و حکمدارانی که در آن دوره در این سرزمین فرمانروایی داشته اند خبر مضبوطی در دست نیست که بتوانیم با مراجعه به آن تواریخ کمکی به روشن کردن شرح حال این شاعر بنمائیم. قطران از قصیده سرایان درجه اول فارسی است و بیشتر طرز شعرای خراسان را بکار برده اشعار او در زمان دولتشاه معروف بوده است قصائدش متین است و در فنون لفظی تجنیس و ترصیع و ذوقافیتین بکار برده و قصاید مصنوعه در تمثیل همین فنون ساخته نیز در وصف وقایع و فصول و مناظر استادی نشان داده است و از رشته های حکمت نیز ؟آگاه بوده که غالب نویسندگان او را حکیم می نویسند و بعضی او را امام الشعرا و فخرالشعرا نوشته اند و اشعار او در زمان خود در شهرهای عراق و خراسان اشتهار داشته و او را باستادی شناخته و نظیر فرخی می دانسته اند...
گردآوری واژگان محلی یک منطقه امری بسیار بهجا و سودمند است. نویسنده در این کتاب حاصل تلاش 35 ساله خود را در اختیار خواننده قرار داده است. در بخش نخست کتاب واژگان گفتاری مردم بدخشان به ترتیب حروف الفبایی آورده شده و در برابر آن معنای فارسی و گاهی شیوه خوانش واژه بدخشانی آمده است. در بخش دوم نمونههایی از تصریف افعال در بدخشان آورده شده است.