کتاب مسالک المحسنین تألیف عبدالرحیم بن شیخ ابوطالب نجار تبریزی (۱۲۱۳-۱۲۸۹ شمسی) ملقب به طالبوف، زاده تبریز و ساکن تفلیس، از پیشروان ادبیات جدید ایران ورجلی مشروطهطلب بود. مهمترین آثار داستانیاش، رمان مسالک المحسنین (۱۲۸۴) شرح خیالی سفر یک گروه جغرافیایی به کوههای شمال ایران است. طالبوف جزو نویسندگانی است که با سادهنویسیاش نثر ادبیات داستانی جدید ایران را پایهگذاری کرد. از دیدگاهی او چون زبان روسی، فرانسوی، عربی و ترکی و فارسی را میدانست، توانست افق تازهای برای ادبیات ایران متصور شود. طالبوف در دوره اول مشروطیت، از شهر تبریز به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد، اما به تهران نیامد. ویژگی کتاب مسالک المحسنین زبان ساده آن است که با توجه به تاریخ انتشار آن نه در ایران بلکه در شرق بیسابقه بوده است. در این کتاب سرگذشت گروه مسافرین جوان در منازل و عرض راه با قلمی بسیار زنده و جالب بیان گردیده و صفات و اخلاق صنوف مختلفه مردم با نهایت دقت با زبانی طیبتآمیز ترسیم شده و خواننده پابهپای قهرمانان داستان به دنبال قضایا میرود. درسرتاسر کتاب، از چگونگی احوال مردم و گرفتاریهای کشور و همهگونه موضوعهای عمومی و اجتماعی سخن به میان میآید.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.