شعر فارسی بر دوگونه است: یکی شعر رسمی که شعر طبقه تحصیلکرده است و دیگر شعر عامیانه که شعر طبقه عوام و بیسواد و شعر کودکان است. این اشعار از دل شاعرانی گمنام برآمده که هرگز ادعای شاعری نداشتهاند، بیسواد بوده و از طبقات پایین؛ اما اشعار ساده آنان ارزنده و دلنشین است.زیبایی و دلنشینی این اشعار تا حدود زیادی مدیون وزنهای زنده و جذاب و صمیمی آنهاست. چنانکه در بسیاری از ترانهها تنها وزن و قافیه است که اهمیت دارد و مضمون شعر به گفته محمود کیانوش مهمل و بیمعنی است. در این کتاب وزن اشعار عامیانه فارسی، این صدای درون ملت مورد تجزیه و تحلیل و توصیف قرار گرفته است. اما پیش از ورود به اصل مطلب، به این نکته پرداخته شده که منظور از شعر عامیانه چیست؟
تقی وحیدیان کامیار (متولد ۱۳۱۳ در مشهد، ایران) محقّق، ادیب و زبانشناس، دارای دکتری زبانشناسی ازدانشگاه تهران است. وی در دانشگاههای شهید چمران (جندیشاپور) اهواز و سپس در دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس اشتغال داشته و هماکنون بازنشسته شدهاست. چندین کتاب و مقاله، بیشتر در موضوعات عروض و قافیه فارسی و نیز دستور زبان فارسی، از او منتشر شدهاست. آثار: وزن و قافیه شعر فارسی، مرکز نشر دانشگاهی نوای گفتار در زبان فارسی، ویراست دوم، انتشارات دانشگاه مشهد دستور زبان فارسی (به همراه غلامرضا عمرانی)، انتشارات سمت بدیع: از دیدگاه زیباییشناسی، انتشارات سمت فرهنگ قافیه در زبان فارسی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد ادبیات فارسی ۱، دوره پیشدانشگاهی رشته ادبیات و علوم انسانی، وزارت آموزش و پرورش دستور زبان فارسی گفتاری، انتشارات الهدی
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.
حرفهای تازه گفتارهایی است در زمینه های وزن و قافیه فارسی و زبانشناسی فارسی و افسانه نویسی. این گفتارها را میتوان به پنج تقسیم کرد: 1. گفتارهایی که در آنها مباحثی جدید برای اولین بار مطرح گشته است مانند ماضیهای نقلی، فارسی مودبانه، بررسی علمی قافیه شهر فارسی، نامهای خاص و نظریه اطلاع، افسانه نویسی، آهنگ در فارسی، نقشهای تکیه در فارسی و اوزان نوحه ها. 2. گفتارهایی که در آنها بعضی نظرات دانشمندان چه معاصر و چه قدیم که نادرست می نمود، به ویژه در وزن شهر، مورد تحقیق و ارزیابی قرار گرفته و پس از مشخص شدن نادرستی با شیوه ای علمی رد و حقیقت آشکار شده است. 3. گفتارهایی است درباره مطالبی که قبلا مورد تفحص و بررسی دیگران قرار گرفته است اما نگارنده بررسی جامعی در آنها نموده و آنها را تکمیل کرده است مانند جمله های شرطی و اوزان دوری. 4. دو گفتار است یکی درباره عروض فارسی و دیگری درباره قافیه شعر فارسی عروضیان قدیم متاسفانه به جای آنکه اوزان زیبا و متعدد و متنوع و دقیق شعر فارسی را، چنانکه هست توصیف کنند، آنها را در چهارچوبه قواعد محدود عروض عرب که از هر جهت با اوزان شعر فارسی بی تناسب و متفاوت است تدوین کرده اند لذا نه تنها غیرعلمی است بلکه فراگرفتن آن هم بسیار دشوار است. 5. آخرین گفتار درباره متن خوانی است، درباره اینکه در دانشکده های ادبیات ما خواندن متون ادبی و معنی کردن لغات و بحث در نکات صرفی و نحوی اصطلاحات ادبی و علمی و عرفانی و نظایر اینها را ادبیات می دانند... در خاتمه، گفتارها از نظر موضوعی به پنج بخش تقسیم گردید: بخش یک عروض، بخش دو قافیه، بخش سه زبانشناسی، بخش چهار افسانه نویسی، بخش پنج ادبیات یا متن خوانی
تقی وحیدیان در مقدمه کتاب میگوید: این رساله شامل قواعد زبان عامیانه فارسی است یعنی زبانی که فارسی زبانان امروز به آن حرف میزنند. در این رساله برای استخراج قواعد زبان عامیانه ابتدا نثر ساده و خودمانی بعد از مشروطیت را مورد نظر قرار گرفته است. بخصوص نثرهایی که عینا به زبان مردم بود. پس از آن در گفتار مردم دقت کردم و در حقیقت بیشتر قواعد را از گفتههای مردم گرفتم و این بهتر بود، زیرا قواعد زبان را از زبان گفتاری با اطمینان کامل میتوان گرفت و خط (به خصوص خط فارسی). گفتن دو نکته ضروری است: اول اینکه در این دستور بیشتر قواعد مختص زبان عامیانه گرد آمده و قواعدی که میان زبان عامیانه و لفظ قلم مشترک بوده باختصار ذکر شده. دوم اینکه ضمن مطالعه در دستور زبان عامیانه با این نکته برخوردم که بعضی از قواعد زبان در دستورهای زبان فارسی ناقص یا نادرست است که در این رساله نظر اصلاحی خودم را آورده ام.