نظامی گنجوی شاعری است که مانند فردوسی و سعدی توانسته است به ایجاد یا تکمیل سبک خاص توفیق یابد. او شعر داستان را در زبان فارسی به اعلام تکامل رساند. نظامی در انتخاب کلمات و الفاظ مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع مضامین و معانی نو و دلپسند در هر مورد و تصویر جزئیات و نیروی تخیل و به کار بردن تشبیهات و استعارات نو و خوشایند در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافتهاند. مثنوی «خسرو و شیرین» دومین مثنوی از پنج گنج نظامی گنجوی است که در حدود سال 576 سروده شده است. شاعر در هنگام سرودن این داستان گرفتار عشق آفاق قبچاقی بود و شیرین را مظهری از محبوبه خود میدانسته است.
سیمای شاعران، شرح حال، نمونه آثار ۲۰۲ شاعر نامی ایران از قدیمترین ایام تا عصر حاضر است. شعر من سوز دل سوخته زار من است شعر من پرتو تابنده افکار من است شعر من گوهر دریای دل خونین است شعر رخشنده دل گوهر شهوار من است آغاز کتاب با مقدمه ای از مولف ،صابر کرمانی ،درباره شعر و شاعری است. مولف در ابتدای هر شعر ،وصف حالی از شاعر ارائه داده تا خواننده با سراینده اشعار نیز آشنایی مختصر پیدا کند.عمده اشعار گردآوری شده به سبک کهن و با وزن و قافیه و در عین حال در مواردی از سرایندگان شعر نیمایی نیز شواهدی آورده شده است همچون فریدون مشیری و نادر نادرپور ... . طبع جدید اثر با ویرایش مجدد و اضافات و اصلاحات و چاپی زیبا و در دو رنگ منتشر گردیده است.
کتاب "جشن قرن هفتم ملای روم" مولانا در خانقاه شمس تبریزی اثر استاد شهریار، به کوشش کریم خمسه.
اقبالنامه یا خردنامه ششمین نامه نظامی گنجوی است. نظامی این نامه را به نام عزالدین مسعود بن ارسلان منظوم گردانیده است. اشعار این دفتر با نیایش پروردگار و نعت پیامبر اسلام آغاز شده و سپس با افسانههایی چون افسانه ارشمیدس با کنیزک چینی، افسانه ماریه قبطیه، افسانه خراسانی و فریب دادن خلیفه ادامه مییابد. از دیگر داستانها و حکایات کتاب میتوان به ذوالقرنین دانستن اسکندر، داستان او با شبان دانا و احوالش با سقراط یا گفتگوی حکیم هند با وی و هفت حکیم دیگر اشاره کرد.
نظامی از جمله چند تن شاعری است که به فیض نازکخیالی و فراوان هنری در ردیف سخنگستران طراز اول ادب فارسی جای گرفته است. در این کتاب خلاصهای از مثنوی «خسرو و شیرین» او آورده شده است؛ اما کوشیده شده در تلخیص طرح کلی و اساسی داستان محفوظ بماند و دیگر آنکه چند صحنه مختلف از داستان بهتمامی نقل شود تا خواننده هم از روال جریان داستان باخبر گردد و هم با مطالعه آن قطعات با کیفیت شاعری و پایه و مایه سخن نظامی آشنا شود.