کتابخانه مجازی ادبیات

دست يافتن به فرهنگ جامع واژگان و اصطلاحات زبان فارسي ، آرزويي است كه هر فارسي زباني كه به نوعي با انديشه و كتاب سرو كار دارد در فكر خود مي پرورد ؛ و تلاش در اين راه وجهه همت بسياري از خدمتگزاران به فرهنگ و تمدن و ادبيات فارسي و ايراني است. اما اين مهم بدون حصول مقدماتي چند ميسرنمي شود ، يكي از اين مقدمات ، تاليف و تدوين واژه نامه هاي اختصاصي در رشته ها وفنون و علوم مختلف است .البته تدوین فرهنگ اختصاصی برای رشته ای خاص در زبان فارسی سابقه ای بس طولانی دارد و عمر آن کمتر از درازنای تاریخ نظم و نثر فارسی نیست، به گونه ای که یکی از قدیمی ترین کتب منثور زبان فارسی، فرهنگ اختصاصی در مفردات طب است، موسوم به الابنیه عن حقائق الادویه که در واقع توجه پیشینیان ما به این شاخه از فرهنگ نویسی را نشان می دهد.

به موازات پیشرفت و تکامل فرهنگ‌ها، زبان که به‌نوبه خود عنصری بسیار مهم از فرهنگ معنوی است، پیوسته به گسترش و رشد و تکامل خود ادامه می‌دهد، تا جایی که همین رشد و تکامل زبان و ویژگی‌ها و ساخت و کارکردهای آن، خود موضوعی بس مهم یعنی مسئله شناخت زبان را در دامنه‌های گسترده و به‌وجهی ژرف مطرح می‌سازد و ضرورت شناخت صحیح زبان و گسترش زبانشناسی نیاز به کتابهایی مانند فرهنگ زبانشناسی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. این کتاب پاسخی است هرچند به‌اجمال به این نیاز و گامی است کوچک در این راه.

زبان‌شناسي امروز شاهد تحولات بسيار عظيم و عميقي است. نمود اين تحولات را مي‌توان در نظريه‌هاي ساختاري، نقشي / كاركردي، شناختي، و نقشي ـ رده‌شناختي گوناگون مشاهده كرد. در اين عرصه، زبان‌شناسي علاقه‌مند به مسايل زبان فارسي همواره از خود مي‌پرسد «كدام يك از اين نظريه‌ها مي‌تواند براي توصيف و تبيين داده‌هاي زبان فارسي كارآمد باشد؟» و «آيا مي‌توان از دستاوردهاي اين نظريه‌ها در تدوين دستور جامع زبان فارسي بهره جست؟» از آنجا كه در پانزده سال گذشته درباره تكواژ را در چارچوب نظريه‌هاي ساختاري و نقشي / كاركردي گوناگون بحث شده است (از آن جمله‌اند: كريمي 1989، 1990، 2003، دبيرمقدم 1369، 1992، قمشي 1997، شكوهي و كيپكا 2003، وپال (2003 و در اين مدت تحولات نظري عمده‌اي مرتبط با مبحث را در نوشتگان زبان‌شناسي صورت‌گرا و نقش‌گرا رخ داده است (مانند ريتزي 1997، هليدي 1994/ 1985، لمبركت 1994، نيكولااوا 2001، بوورز 1993، 2001، (2002، بررسي و نقد اين آثار مبناي پاسخ به دو پرسش فوق قرار گرفته است.

هلیدی در دستور نقش‌گرای نظام‌مند خود بر این باور است که هدف اصلی زبان انتقال معناست و به همین منظور گویشوران برای تبادل معنا متن را می‌سازند، یعنی در تعامل؛ تبادل اصوات، کلمات یا جملات مد نظر نیست بلکه آنچه اهمیت دارد رد و بدل کردن معنا است. هدف از تدوین این مقاله بررسی کتاب‌های درسی علوم انسانی سازمان سمت در چارچوب دستور نظام‌مند هلیدی و به طور خاص فرانقش بینا فردی است. روشی که در این تحقیق به کار گرفته شد توصیفی ـ تحلیلی است. نتیجه بدست آمده بیانگر آن است که نویسنده با استفاده از جملات خبری در بسامد بسیار بالا صرفاً به ارائه اطلاعات پرداخته و این امر موجب می‌شود تعامل دو سویه رخ ندهد و نویسنده به هدف خود که همانا انتقال مفاهیم به طرف مقابل است نرسد.