این کتاب در واقع بحثی است درباره شعر امروز فارسی بهویژه از جهت محتوا و بنیانهای فکری شاعران ایران از مشروطیت تا عصر حاضر. در این کتاب ابتدا از ظهور تجدد در شعر فارسی و علل و عوامل آن سخن رفته و سپس از از تجدد واقعی با ظهور نیمایوشیج پایهگذار شعر نو بحث میشود و نیما به عنوان نخستین بنیانگذار شعر نو فارسی معرفی شده و نظریات و عقاید او دربارۀ شعر و شیوۀ جدید مورد بررسی قرار گرفته است. پس از آن نشان داده شده که با ظهور نیما و بهویژه تحولی که در شعر او به وجود میآید، دو شاخۀ اصلی از درخت شعر او جدا میگردد: یکی شعر نو تغزلی که ریشه در «افسانه» دارد و دیگر شعر نو حماسی و اجتماعی که از شعر تحولیافته نیما یعنی اشعار نو او مایه میگیرد.
کتاب تحقیقات ادبی یا سخنانی پیرامون شعر و شاعری تالیف کیوان سمیعی است. این کتاب در سال 1361 توسط انتشارات زوار منتشر شده است. فهرست کتاب شامل شصت موضوع است و عناوین برخی از آنها عبارتند از: قلمرو و نفوذ زبان تازی، تاثیر شعر در نفس، قدیمی ترین شعر عربی، علم بدیع، قواعد ماده تاریخ، مخارج حروف، پیشگویی به وسیله احکام نجوم، تضمین غزلیات حافظ، دستور زبان فارسی و ...
یکی از شیوههای ابراز نظر در مورد قدرت و نظام سیاسی در دوره پهلوی دوم، سرودن شعر بود. از آنجایی که اختناق حاکم بر جامعه اجازه اعتراض و اظهارنظر صریح را نمیداد، بسیاری از افراد با استفاده از صنایع ادبی، چون کنایه، ایهام و ... در قالب شعر مخالفت خویش را با وضعیت موجود اعلام میکردند. از طرف دیگر تعدادی از طرفداران رژیم پهلوی نیز به وسیله شعر به تعریف از این رژیم میپرداختند. این کتاب اشعار مخالفین و موافقین رژیم پهلوی را با توجه به مبانی فکری آنها مطرح کرده و مضامین و معانی هرکدام را مورد بحث قرار داده است.
عشق پهلوان/ غلامحسین یوسفی، بلاغت فردوسی/ ضیاءالدین سجادی، شخصیتهای اساطیری شاهنامه/ رحیم عقیقی، رستم قهرمان حماسه ملی ایران/ جلال متینی، ارزش خرد در نظر فردوسی/ محمدمهدی رکنی، جهانبینی فردوسی/ رعدی آذرخشی، یکی از منابع پهلوی شاهنامه/ ماهیار نوابی و نسخههای خطی قدیم باید ملاک تصحیح متون ادبی بشود/ مجتبی مینوی عناوین سخنرانیهایی هستند که به مناسبت هفته اول و دوم فردوسی در دانشگاه فردوسی مشهد در سالهای 1351 و 1352 ایراد شدهاند و در این کتاب متن آنها آورده شده است.
نقد ادبی بررسی همهجانبه و کامل یک نثر ادبی است. از اینرو اکتفا به شکل ظاهری اثر یعنی توجه به نقد لغوی کافی نیست و منتقد میباید به بحث در باب جوهر و معنی و مضمون یک اثر ادبی نیز بپردازد و هدف و غرض خاص شاعر یا نویسنده را بازگو کند. این کتاب که توسط عبدالحسین و حمید زرینکوب در سال 1360 به نگارش درآمده، برای سال چهارم آموزش متوسطه عمومی فرهنگ و ادب منتشر شده است. این کتاب از چهار فصل تشکیل شده که ابتدا به تعاریف و انواع نقد پرداخته شده و در فصل دوم نقد ادبی در ایران و شناخت شعر و نثر تبیین شده است. فصل سوم اختصاص یافته به نقد ادبی در یونان و اروپا و بالاخره در فصل پایانی تحلیل آثار مهم نظم و نثر فارسی با ذکر نمونه آورده شده است.