کتابخانه مجازی ادبیات

آثار ادبی اقوام ایرانی به دلیل سابقه 2500 ساله زبان فارسی، در جریان تاریخ آفرینش ادب جهانی وظیفه مهمی انجام داده و مطالعه این آثار از لحاظ تاریخ فرهنگ جهانی شایان توجه فراوان است. به همین دلیل مورد توجه شرقشناسان و زبانشناسان واقع شده. ای. م ارانسکی روسی یکی از این مستشرقانی است که در باب ریشه، تحول و سیر تکامل زبان فارسی تحقیق کرده. یکی از بزرگترین مشکلاتی که این زبانشناس با آن در آثار زبانهای باستانی مواجه بوده، از یاد رفتن و تکلم نکردن زبانهای قدیم و باستانی است. مولف تحقیقاتش را در 4 بخش و چندین فصل مدون کرده است که فصول اصلی آن عبارتند از: فقه اللغة ایرانی: تعریف، هدف و و ظیفه این علم، عصر زبان ایرانی باستان، عصر زبان ایرانی میانه و دوره نو زبان ایرانی. بخش های فرعی نیز شامل: زبانها و لهجه های ایرانی، آثار مکتوب دوران باستانی، کتابت، منبع تاریخی اوستا، خط میخی، روابط میان لهجه ها در عصر زبان پارسی باستان، وقایع اصلی تاریخی همچون فتوحات اسکندر و انقراض هخامنشیان، آثار زبان سغدی، پارتی، خوارزمی، اقوام ایرانی، زبانها زنده ایرانی و .... است. مترجم این اثر آقای کریم کشاورز هجده سال پیش از نشر، این کتاب را ترجمه کرده بود ولی به دلیل نبودن امکان چاپ حروف میخی، سریانی، یونانی قدیم و اشکانی، چاپ این کتاب به تأخیر افتاد و در سال 1358 شمسی به زیور طبع آراسته شد.

هدف مقاله حاضر، بررسی معنی‌شناختی مکانی‌شدگی برخی مفاهیم انتزاعی در زبان قرآن است. این مطالعه در چارچوب مدل لیکاف و جانسون 1980 تحت عنوان نظریه استعاره شناختی ـ استعاره‌های جهتی ـ صورت گرفته است. مکانی‌شدگی، یکی از رایج‌ترین استعاره‌های شناختی برای مفهوم‌سازی عناصر مجرد و انتزاعی است که در تحقیقات زیادی مورد بررسی قرار گرفته است. پرسش اصلی تحقیق، این است که آیا مفاهیم مکانی در انتقال مفاهیم غیرمکانی قرآن تأثیرگذارند؟ و آیا می‌توان بر اساس الگوی استعاره شناختی به ارتباط های مابین دو حوزه پرداخت؟ بدین منظور، واژه‌ها یا کانون‌های استعاری حاوی مفهوم مکان‌های پشت، رو، دور، و نزدیک از قرآن استخراج شد. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که مفاهیم «اهمیت»، «توجه» و«شکست»، با استفاده از مفهوم مکانی «پشت» و «رو» و مفاهیم «عظمت»، «دشمنی» و «رسیدگی به امور»، با کمک مفاهیم مکانی «دور» و «نزدیک» مفهوم‌سازی می‌شوند.

قرآن مجید که از ابعاد مختلف دارای اعجاز است جنبه بلاغی و ادبی آن بسیار مورد توجه ادبا واقع شده است، آنگونه که سبک، شیوه بیان، عذوبت، لطف ایجاز ، سلامت الفاظ و ... آن عقول ادیبان را به حیرت واداشته است. این کتاب علاوه بر مباحث فکر و اندیشه، هدایتگری، وایصال الی المطلوب، بدون شک در فصاحت و بلاغت نیز پیشگام است. در این مقال بر آنیم تا یکی از مباحث مهم بلاغی ـ زبانی یعنی تأکید را در این کتاب شریف مورد مداقه قرار دهیم. با عنایت به این که تأکید، اغراض مختلفی دارد از جمله برطرف‌شدن تردید مخاطب و نهایتاً تأثیر بیشتر کلام در کتب بلاغی و ادبی، بسیار مورد توجه است و با تحقیق و بررسی آیات قرآن شریف می‌توان موارد مختلف تأکید از جمله استفاده از ادات تأکید از جمله لام ابتدا، نون تأکید، تقدیم فاعل معنوی، تکرار، قسم و ... را در آیات نورانی این کتاب مقدس مشاهده نمود.

ملکوت از واژگانی است که فهم صحیح و عمیق آن نقشی چشمگیر در تقویت نگرش توحیدی و عرفانی دارد. به سبب همین نقش محوری است که این کلمه در ادبیات غنی پارسی، به ویژه أشعار حافظ نیز بازتاب داشته است. ملکوت مفهومی تشکیکی است که معنای ساده و قابل درک آن برای همه، همان مالکیت مطلق خدای متعال و استناد همه اشیاء به اراده الهی و وصف خالقیت اوست؛ اما معنای عمیق و أعلای آن باطن عالم خلقت و عین ربط بودن همه اشیاء و موجودات به پروردگار عالمیان است. نویسندگان این نوشتار بر آنند که استعمال واژه «ملکوت» در غزلیات حافظ شیرازی در همین معنای أخیر آن بوده است. البته استاد غزل پارسی علاوه بر استلهام معنایی از قرآن در این زمینه، از تصویرسازی‌های فرا بشری قرآن نیز أثر پذیرفته و با ارائه تصویرگری‌هایی بدیع و دل‌انگیز، معانی و مفاهیم قرآنی را با جذابیت و زیبایی خاصی در اشعار خود مطرح نموده است.