کتابخانه مجازی ادبیات

عبدالقادر بیدل شاعر ترک‌نژاد پارسی‌زبان دیار هند با داشتن گونه‌های مختلف شعر ـ چه از رهگذر شکل و چه از لحاظ محتوا ـ در سرزمین هند، افغانستان، ایران و تاجیکستان، به نحو حیرت‌انگیزی از شهرت خاص بهره‌مند است. بیدل بی‌شک بین شاعران حوزه‌های زبان دری با بینش کاملاً تازه و گویش بی‌مانند، جلوه‌گری دارد. در اشعار وی نغمه‌های آکنده از معانی تازه و اندیشه‌های دقیق انعکاس یافته است. در فصل اول این کتاب درباره زندگینامه، شاعری، سبک شعر و آثار بیدل دهلوی این شاعر و بزرگ‌مرد ادب و عرفان پرداخته شده و در فصل دوم شرح مختصر و معلومات در مورد صنعت تلمیح و بعد به حساب حروف الفبا موضوع تحقیق پیش گرفته شده است.

نظر به اينكه در حوزه معني و مضمون تمامي غرل‌هاي حافظ، نمي‌توان حكمي قطعي و جزم صادر نمود كه اين امر ناشي از رندي و هنرمندي حافظ است. بسياري از موضوعها و مضامين شعري او را قبل و بعد وي مي‌توان جستجو كرد و يافت كه وامداري او به شاعران پيش از خودش، امري مسلم است، لذا راز امتياز و يگانگي شعر حافظ در زبان او نهفته است. پس به نظر مي‌رسد اولين و اصلي‌ترين زمينه پژوهش در شعر حافظ، تحقيق در ساحت زباني او در همه مقوله‌هاست. از بررسي مسائل معاني و بياني و بديعي گرفته تا صرف و نحو زبان و انواع موسيقي شعر و نحوه گزينش واژگان و حتي بررسي تك تك واجهاي كلمه‌هاي شعر او از لحاظ واجگاه و مخرج آنها. در اين مقاله ضمن تبيين مطالب فوق، با ارائه شواهدي از شعر حافظ، ظرافت و هنرنمايي او را در بكارگيري صنايع بديعي تناسب، ايهام تناسب، تضاد، پارادكس، ايهام و تبادر نشان داده‌ايم. البته قبل از ذكر شواهد براي ديدن آرا و ديدگاه‌ها و تعاريف گذشتگان و معاصران از صنايع بديعي، هفت اثر و كتاب را مد نظر داشته‌ايم تا نشان دهيم با توجه به تفاوت نگاه شاعران و علماي علم بديع به اين صنايع، جاي يک نقد و تحليل، در بررسي انتقادي و همه‌جانبه نسبت به تعاريف و تعداد و تقسيم‌بندي‌هاي صنايع بديعي در دوره‌هاي مختلف شعر فارسي در تحقيقات ادبي، خاليست.

عائشه تیمور شاعر برجسته معاصر مصر و پیشگام نهضت ادبی زنان در این کشور، و پروین اعتصامی مهین بانوی شعر و ادب ایران که هر دو تربیت یافته خانوادهای ریشه‌دار و فرهنگی بودند، اشعار نغز و گران‌سنگی را به دنیای شعر معاصر عرضه کردند. این دو بانوی شاعر، از سرچشمه غنی آموزه‌های اسلامی و فرهنگ دینی، بهره‌های فراوان جستند و از آن در جهت باروری مضامین شعری خود استفاده کردند. توصیه به برخی صفات دینی و اخلاقی همچون حجاب و عفت، صبر و بردباری، استفاده واژگانی و معنایی از آیات قرآن کریم، از جمله مضامین سروده‌های این دو شاعر است. همچنین غمسروده‌های مشترک، و بیان عاطفه مادری، از دیگر موارد اشتراک در اشعار این دو سراینده است.

هنجارگریزی همواره یکی از مؤثرترین روش‌های برجسته‌سازی زبان شعر بوده است. این پدیده در شعر معاصر عربی اهمیت فراوانی یافته است تا آنجا که گاهی درک کلیت شعری، بر محور آن دور می‌زند. عزالدین مناصره، شاعر معاصر فلسطینی از جمله شاعرانی است که از انواع هنجارگریزی‌های نحوی، واژگانی و نوشتاری بسیار استفاده کرده است. علاوه بر این وی گاهی با استفاده از عبارت‌ها و تمثیل‌های کهن، مضمونی از شعر پایداری پدید آورده است که بهره‌گیری از چنین شگردی، سیمایی متمایز به سبک شعری وی بخشیده و موجبات تازگی شکل بیان و در نتیجه افزایش دشواری فهم و گستردگی زمان ادراک حسی خواننده را فراهم آورده است. هنجارگریزی‌های او هرچند زبان شعری وی را متمایز ساخته و غالباً مثبت است، اما در برخی موارد نیز از آن جهت که غرابت زبان و شیوه بیان را به دنبال دارد، به ساختارهای زبان آسیب می‌رساند و انتقادهایی بر آن وارد است. این پژوهش سعی دارد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ به بررسی هنجارگریزی‌های مشهود در شعر عزالدین مناصره؛ از جمله هنجارگریزی‌های زمانی، نحوی، واژگانی و نوشتاری بپردازد.