کتابخانه مجازی ادبیات

هزارویک‌شب یکی از منابع عمده مطالعه و تحقیق در فرهنگ مردم برای شناخت جزئیات حال و روزگار عوام و خواص آن روزگاران است؛ الا آنکه افسانه‌های کتاب غالبا رنگی از مبالغه و گزاف بدان‌ها زده است. اینها همه آگاهی‌هایی است که از بررسی کتاب هزارویک‌شب به دست می‌آید و انگیزه‌های اصلی نگارنده نیز در تألیف این کتاب، یکی شوق شناخت فرهنگ مردم از طریق پژوهش در قصه‌ها بوده و دو دیگر شگرفی کار زنی چون شهرزاد که پیروزی‌اش در بیدادستیزی، فرآورده کارگاه صدفه و بخت و از دولت دل‌فریبی و کرشمه‌ناکی نیست؛ زیرا از آنچه به قول می‌گوید، به فعل نمی‌کند، بلکه زاده سخندانی است که سخنی دارد چون سحر و این خود جلوه‌ای است از هوشیاری و کاردانی.

این کتاب دربرگیرنده حکایاتی اخلاقی، شیرین و جاذب از کتاب «هزارویک‌شب» است. برخی از عناوین حکایات عبارتند از: حکایت شهر باز و برادرش شاه زمان، حکایت دهقان و خروس، حکایت نورالدین و شمس الدین، حکایت حسن بدرالدین، حکایت خیاط و احدب، حکایت نصرانی و .... .

در اين مقاله با گذري كوتاه بر آرايي كه خاستگاه‌هاي هزار و يك شب را بر اساس شواهد داستاني، تاريخي، بوم‌شناسانه و منطقه‌اي مورد تفحص قرار داده‌اند، به هزار و يك شب ـ و به ويژه قهرمان محوري آن، شهرزاد ـ از منظر بن انديشه و خاستگاه بنيادين اسطوره‌اي آن پرداخته شده است. در اينجا كهن‌ترين صورت‌ها و الگوهايي كه شهرزاد بر ساخته آنهاست و بر اساس آنها عمل مي‌كند، به عنوان بن انديشه‌هاي سازنده شخصيت عمل كننده و انديشمند هزار و يك شب، مورد جستجو قرار گرفته‌اند. در فرآيند اين جستجو در مي‌يابيم كه شهرزاد، تجلي دو بن انديشه كهن ايراني است: «هستي براي نبرد» و «فرجام‌انديشي معادشناسانه».