درباره ادیب صاحب مکتب و نابغه هنرمند ایرانی، بدیعالزمان همدانی، علیرغم شهرت جهانگیرش تاکنون (1364) نوشته مستقلی به فارسی منتشر نشده است و برای نخستین بار معرفی مختصری از وی با ترجمه دو مقامه به قلم نویسنده انتشار یافت. این کتاب به ابعاد مختلف کار بدیعالزمان و تاثیر وی در ادب عربی و فارسی به اجمال می پردازد که مجموعا به صورت چهار مقاله و یک ضمیمه در این دفتر منتشر شده است
قند پارسی، چنانکه عنوان فرعی آن گویاست، دربردارنده نمونه هایی از نثر فصیح نویسندگان اسلامی است. انگیزه این قلمزن از فراهم کردن این کتاب همان نبودن و لازم بودن آن است. روشنتر بگوییم که اینک کتابهای متعددی در دست و برای درس است که مشتمل است بر نمونه هایی از نثر فصیح نویسندگان معاصر، اما در این کتابها نمونه ای از نثر فصیح نویسندگان اسلامی نیامده است. از این رو، و نیز به دلایل دیگری که گفته خواهد شد، نگارنده بر ان شد که عهده دار گردآوری نمونه های نثر فصیح نویسندگان اسلامی شود که حاصل آن کتاب حاضر است.
هاشم اعتماد سرابی نویسنده کتاب، در مورد موضوع کتاب می گوید: این نوشته ها یک قسمت از مقالاتی است که در این چند ساله در روزنامه خراسان چاپ شده است، چیزهایی که پیرامون مسائل مختلف نوشته ام. که البته مثل نماز آن مردک گلستان چیزی نبوده که به کار آید. از سستی و نقص اما چرا باز به شکل کتابی در می آید منکه هنوز از رنج شرم "اسائه ادب" فارغ نیامده ام، واقعه ایست مشکلم... احساسی است و امیدی گنگ و خام و اگر با این همه، کمک کوچکی به درک درست شده باشد خود را ماجور یافته ام.
این کتاب دربرگیرنده مجموعه مقالاتی است که میتوان آن را سیر عقل و نقل در پانزده قرن هجری دانست. روح حاکم بر این مقالات گردش و بررسی سیر پانزده قرن اندیشه عقلی و نقلی در عالم اسلام با تأکید خاص بر ایران است. این گردش هم طولی و تاریخی است و هم عرضی و تطبیقی و هم عمقی و انتقادی و تقریبا از یک قرن به ظهور اسلام تا زمان کنونی را شامل میشود. این مسیر با اشاره به کانونهای مانوی و بودایی و مسیحی و گنوسی و حنفا آغاز میشود و با نگاهی گذرا به خوارج و شیعه و غلات و اهل حدیث ادامه مییابد و با عبور از دوران ترجمه و پیدایش گرایشهای کلامی و فلسفی به قله رفیعی در فرهنگ و تمدن اسلامی میرسد.
این کتاب ترجمه «تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری» تألیف آدام متز دانشمند سوئیسی (متوفای 1917 میلادی) است. در قرن چهارم هجری که مؤلف دوره رنسانس اسلام نامیده، از طرفی شاهد تجزیه یکی از بزرگترین امپراتوریهای قرون وسطی یعنی خلافت عباسی و از طرفی ناظر تکوین و تکامل حکومتهای ملی مقتدر در ممالک مختلف اسلامی هستیم. در این کتاب پدیدهها به صورت ایستا تصویر نشده، بلکه حرکت و تکامل و تحول حکومتها، سازمانها، نهادها، آیینها، سبکها و اندیشهها با ارئه شواهد مقنع و ممتع برای خواننده تبیین گردیده است.