در این کتاب بعد از بررسی واژه بلخ، به اسطوره بلخ پرداخته شده است؛ بلخی که کیکاوس آن را پایتخت قرار داده بود، حتی قصه بلخی بودن فرعون یا کیلهراسب که بنای بلخ با رنج نهاد؛ همان چهر آزاد دختر بهمن به بلخ مینشست و ظهور زردشت در بلخ و شاهی گشتاسب و تلاقی فرهنگ بودایی و زردشتی و مزدایی و هر آنچه در دورهای زمان در اسطورهها باقی مانده است. از تاریخ بلخ، از نفوذ هخامنشیان و آمدن اسکندر و بلخ اشکانی و ساسانی و تلاش شیعیان و شعوبیه و قیام ابومسلم و شکوه غزنویان و باغهای بلخ تا زمانی که به مزار شریف تغییر نام میدهد. از جغرافیای بلخ نیز سخن رفته است، جغرافیای باستانی، بلخ بعد از اسلام، طخارستان و بلخ، شهرها و فاصلهها، منابع طبیعی و محصولات، ایوان بلخ و باغهای بلخ و دادگاه بلخ که همه به افسانه میماند تا تاریخ.
اثر حاضر به معرفی علمای بلخ در دورانهای مختلف تاریخی در یک دوره دوجلدی پرداخته است .و این مجموعه به ترتیب الفبای نامها و با ذکر منابع و ماخذ بصورت زیرنویس به طبع رسیده است .در مقدمه جلد اول ( 73صفحه) به شرح مطلبی درباره نامهای بلخ، بنیانگذار بلخ، تاریخ بلخ پیش و پس از اسلام، تاریخ سیاسی بلخ در عصر ایران خراسان و ...نیز پرداخته شده است .
در این کتاب پیش از معرفی والیان هر دوره تاریخی، به گونهای فشرده درباره رویدادهای مهم بلخ در همان برهه زمانی روشنی انداخته شده و معرفی هر والی دربرگیرنده زندگینامه و مهمترین کارنامههایش برای بلخ است. گفتنی است والیان از سال 1298 تا 1344 به نام نایب الحکومه، سپس تا سال 1365 به نام والی و در سالهای 1365 و 1366 به نام رئیس کمیته اجرائیه شورای نمایندگان مردم ولایت یاد میشدند و از سال 1366 دوباره به نام والی یاد شدهاند و به همینگونه در دورههای شاهی در شرایطی خاص برای سامانبخشی بهتر کارهای ولایتها کسانی به عنوان رئیس تنظیمیه از پایتخت به والیت مربوطه فرستاده میشدند که در این میان چند رئیس تنظیمیه برای ولایتهای شمالی نیز از کابل به بلخ، مرکز ولایتهای شمالی کشور فرستاده شدهاند که جایگاهی بالاتر از والی داشتند.
وجود فرهنگهای بسامدی و واژهنما برای آثار ادبی، امروزه دیگر نهتنها امری ضروری بلکه از امور ناگزیر در این باب است. بدون اطلاعات دادهشده در این فرهنگها، هرگونه تحقیق حتی در جزئیات کاستی دارد و قابل اطمینان نیست، چه رسد به تحقیقاتی نظیر سبکشناسی یک دوره یا بررسی تاریخ زبان یا نوشتن تاریخ ادبیات مستند و درست. در این فرهنگ همه واژگان موجود در غزلیات سعدی برحسب حروف الفبا فهرست شده است. کلمات اصلی عنوان قرار گرفته است. در اسم و صفت، صورت مفرد کلمه عنوان قرار گرفته و صورتهای دیگر مثل جمع و معنادار صفت تفضیلی یا در اتصال به ضمیر یا یکی از انواع «ی» بعد از صورت ساده کلمه آورده شده است.
وجود فرهنگهای بسامدی و واژهنما برای آثار ادبی، امروزه دیگر نهتنها امری ضروری بلکه از امور ناگزیر در این باب است. بدون اطلاعات دادهشده در این فرهنگها، هرگونه تحقیق حتی در جزئیات کاستی دارد و قابل اطمینان نیست، چه رسد به تحقیقاتی نظیر سبکشناسی یک دوره یا بررسی تاریخ زبان یا نوشتن تاریخ ادبیات مستند و درست. در این فرهنگ همه واژگان موجود در غزلیات سعدی برحسب حروف الفبا فهرست شده است. کلمات اصلی عنوان قرار گرفته است. در اسم و صفت، صورت مفرد کلمه عنوان قرار گرفته و صورتهای دیگر مثل جمع و معنادار صفت تفضیلی یا در اتصال به ضمیر یا یکی از انواع «ی» بعد از صورت ساده کلمه آورده شده است.