هندوستان تنوع شگفت و بیمانند زندگی و سرشار از تناقضهای پیچیده و همزیستی معماگونه تضادهای بیشمار است. جمهوری موز، شهر خدایان، مملکت هفتادودو ملت، کشور راهآهن، سرزمین سینما و ... ظاهری دارد، و هفتاد باطن که کشف آن فقط از عهده تندهوشان صبوری برمیآید که دشوار شیرین سالها زیستن با هند را بر خود هموار کنند. این سفرنوشت نیز تنها نگاه ساده مسافری به هندوستان است که نه داعیه داوری دارد و نه بر حقانیتی اصرار. در واقع این نوشته صرفاً کوششی است در ترسیم دیدهها و تعریف شنیدهها با زبانی ژورنالیستی که به شدت از تاریخنگاریهای تحقیقی گریزان است.
منظور از گردآوری این مجموعه آگاهی از وضع و حال اکثر نیاکان زحمت کش و ستم کش و بردبارمان است که حدود سه هزار سال در این سرزمین عمر گذرانده و بارها و بارها با هزاران گونه سختی و فلاکت و جان کندن در حفظ و نگهداری آن کوشیده اند تا توانسته اند آن را به ما برسانند و ما نیز دریابیم که بازماندگان چه کسانی هستیم و چه امانتی را تحویل گرفته ایم و بنابر شرایط و اوضاع و احوال این روزگار چگونه آن را به آیندگان بسپاریم...
کتاب حاضر که با یادداشت استاد سعید نفیسی آغاز می شود و با نمونه ای از کارهای تحقیقی سخنور هنرشناس دکتر خانلری پایان می پذیرد مجموعه ایست مشتمل بر نمونه هایی از تحقیقات و تتبعات ادبی و تاریخی دانشمندان سی سال اخیر (کتاب در سال 1330 منتشر شده است) با عنوان نثر فارسی معاصر که منتخباتی از بهترین آثار مورخین و محققین نامی ایران از صدر مشروطیت تا معاصر را شامل میشود
رسالههای وافری در زمینه عروضی از سوی متقدمین و معاصرین به رشته تحریر درآمده است؛ ولی کتابی که دریچه دشوار عروض را بهویژه مبحث وزن به همراه ازاحیف و همچنین تقطیع اشعار با افاعیل عروضی که یکی از مهمترین مباحث عروض میباشد، از هم بگشاید، دیده نشده است. در این کتاب نویسنده کوشیده در حد توان به ازاحیف رایج در شعر فارسی و همچنین انحای گوناگون تقطیع بپردازد.
مورخان و پژوهشگران متقدم و متاخر عمربن خطاب را واضع مبدا گاهشماری هجری قمری بر پایه تاریخ هجرت حضرت محمد (ص) میدانند. اما اسناد و مدارکی نشان میدهد که نخستین روزهای پس از هجرت و در زمان حیات پیامبر به عنوان مبدا گاهشماری مسلمین به کار گرفته شده است. در فصل نخست کتاب حاضر این گونه اسناد و مشخصات گاهشماری هجری قمری مورد بحث قرار گرفته است. فصل دوم به شرح گاهشماری مسیحی با توجه به اصل و منشا مصری آن و تغییراتی که به دفعات برای تطبیق طول سال شمسی در آن راه یافته است اختصاص دارد. تقویمهای دائمی، چند صد سال تقویم را یکجا بدست میدهد و برای تعیین صحت و سقم تاریخ و وقایعی که مورخان ضبط کردهاند بکار میآید. در فصول سوم و چهارم انواع گوناگون تقویمهای دائمی گاهشماریهای هجری قمری و مسیحی شرح شده است. تبدیل تاریخ گاهشماریهای مختلف به یکدیگر موضوع بحث فصل پنجم کتاب را تشکیل میدهد.