در این کتاب از ابتدای کار سامانیان سخن رفته است، از این رو سعی شده است تنها به خیزش قدرت یابی نخستین، دودمان سامانیان پرداخته شود. در فصل اول این کتاب مولف در باب گذشته این خاندان به بررسی کوتاه در عین حال جامعی پرداختهاست، تا بدین وسیله کاملا از ریشه اجدادی و نیاکان این خاندان، بر اساس دادههای تاریخی اطلاعاتی به دست آورده باشد. فصل دوم کتاب به نخستین تکاپوهای سامانیان برای کسب قدرت میپردازد. فصل سوم به تاسیس دولت سامانیان توسط امیراسماعیل سامانی پرداخته و فصل چهارم عصر تنش زدائی سیاسی-نظامی و پیکار سامانیان با صفاریان، و پیروزی سامانیان بر علویان طبرستان است. در فصل پنجم به نگرش بر کردار و فضایل امیراسماعیل، موجودیت وزرا در این دوره، ضرب سکه پرداخته شده است. فصل ششم دوران فرمانروایی احمد بن اسماعیل، استیلا بر سیستان، استقرار در حکومت و جایگاه آل سامان در تاریخ ایران است. فصل هفتم به ارتباط سامانیان با دستگاه خلافت عباسی میپردازد. فصل هشتم نگاهی بر تاریخ و جغرافیای ماوراء النهر دارد و فصل نهم بررسی و شناخت منابع و ماخذ است.
ر این کتاب که از سوی "اداره کل میراث فرهنگی استان تهران "انتشار یافته تلاش شده جغرافیای تاریخی و محوطههای باستانی و بناهای تاریخی فرهنگی شهرستان "شمیران "(یکی از فرمانداریهای نه گانه تهران)، شامل "لواسان " و "رودبار قصران "به تفصیل و همراه با عکس معرفی گردد .ابتدای کتاب شامل اطلاعاتی است درباره موقعیت و اهمیت جغرافیایی شمیران، تقسیمات کشوری و فرمانداری شمیران، جغرافیای تاریخی و وجه تسمیه رودبار قصران داخل، کوهها و رودها و راههای رودبار قصران، اقوام ساکن در طبرستان قبل از مهاجرت آریاییها، تاریخ رودبار قصران از دوره آشوریها و مادها و هخامنشیان تا دوره قاجار (به ویژه دوره علویان آل بویه، غزنویان، اسماعیلیان، مرعشیان، چلاویان، جلالیان، تیموریان و آل کیا) .سپس آثار باستانی و تاریخی فرهنگی "دشت لار"، "لواسان بزرگ "و "رودبار قصران"، به ترتیب و تفکیک شهرها و روستاهای آنها معرفی شدهاند که عموما شامل محوطههای باستانی، قلعهها، امامزادهها، کاروانسراها، قبرستانها، رباطها، تپههای باستانی، مساجد و حسینیهها، حمامها، کاخها، مناظر طبیعی، باغها و سایر بناهای باستانی تاریخی است . در پایان کتاب فهرست منابع و فهرست محوطهها و بناهای تاریخی فرهنگی شمیران (لواسان و رودبار قصران)، همچنین نقشه موقعیت جغرافیایی آثار یاد شده (نقشه باستان شناسی) آمده است
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.