در اين كتاب دربارهي مردم شهرها، روستاها و بخشهاي ايلام و لرستان و مردم كوچك نشين اين منطقهها مطالبي جمع آوري شده است؛ ضمن آنكه مولفان در اين كتاب به آيينهاي مردم اشاره نكرده و آن را به دفتري ديگر موكول ميكنند. همچنين در كتاب باورهاي مردم با نمودهاي كهن ايران باستان و كشورهاي همسايه مقايسه شده استجمع آوري ترانهها و فرهنگ مردم را بسيار ارزشمند ميدانست و به ما پيشنهاد ميكرد كه ترانههاي محلي مردم را در قالبهاي مختلف بفروشيم و معتقد بود اين ترانهها از نظر دانش موسيقي بسيار ارزشمند است. مقدمهي كتاب، ناظر بر مباحث تئوري در فلسفهي اساطير شناسي است. كتاب از نظر مردم شناسي بسيار ارزشمند است و به نوعي تك نگاري اساطيري در لرستان و ايلام محسوب ميشود. وي بيان اين كه شناخت اساطير خط سير انديشهي انسان را طراحي ميكند، اظهار داشت: اساطير مشخص ميكنند كه انسانها از دوران بدوي تا جهان مدرن چه مراحلي را گذراندهاند. زندگي انسانها هنوز هم در چنبرهي انديشهي اساطيري گرفتار است و توسعهي پايدار و كلان با خداحافظي با اساطير به دست ميآيد؛ چون نگرش اساطير به مسايل با ديدگاههاي مدرن در تضاد است. محمدحسين باجلان فرخي ـ يكي از مولفان كتاب ـ در پاسخ به موارد مطرح شده از سوي منتقدان گفت: كتاب در پاييز سال 1358 بسيار شتاب زده چاپ شد و قرار بود سفرهاي ديگري براي تكميل مراسم آيين منطقه داشته باشيم كه متاسفانه اين كار انجام نشد. ما تلاش كرديم اطلاعات پراكنده را در يك كتاب جمع آوري كنيم تا محققان در آينده بتوانند از آنها استفاده كنند. وي با بيان اينكه اسطوره و افسانه مرز مشخصي با يكديگر ندارند، تصريح كرد: اسطوره، روايتي مقدس است كه به دوران خاصي برميگردد و اكنون ديگر اسطورهزدايي از انسان شناسي جديد مطرح نميشود. او ضمن دفاع از عنوان كتاب، آن را دقيق و حساب شده دانست و اضافه كرد: ما در نگارش كتاب از ديدگاههاي سيمين دانشور نيز متاثر شديم. منصور كيايي نيز به عنوان ديگر مولف كتاب، گفت: ايلام و لرستان ارتباط فرهنگي ديرينهاي با هم دارند و به دليل ييلاق و قشلاق مردم و حكمرانهايي كه در آنجا بودند آميختگي فرهنگي نزديكي با يكديگر دارند. ايلاميها خود را كرد ميدانند؛ ولي فرهنگ آنها با فرهنگ مردم كردستان بسيار تفاوت دارد. در كتاب نيز اگر تفاوتي ميان فرهنگ مردم ايلام و لرستان بود ذكر ميكرديم كه كدام بخش مربوط به ايلام و كدام بخش مربوط به لرستان است. كيايي در سخناني به كتابهاي مردمشناسي اشاره كرد كه پيش از كتاب “باورها و دانستهها در ايلام و لرستان“ نوشته شدهاند و رابطهي آنها را با كتاب مورد بحث بررسي كرد.
دکتر خامه ای از جمله معدود رهبران حزب توده بود که به ماهیت استالینی مارکسیسم روس ها پی برد و کتابی به زبان فرانسه با عنوان «تجدیدنظرطلبی از مارکس تا مائو» نوشت که بارها در فرانسه تجدید چاپ شد. این کتاب بعدها در ایران توسط خود او ترجمه شد. در مجموعه حاضر، دکتر انور خامهای برگزیدهای از مصاحبهها و مقالات خود را طی شصت سال گذشته، در باب فرهنگ، سیاست و تحول اجتماعی به طبع رسانده است .کتاب از سه بخش تشکیل شده است .بخش نخست شامل مصاحبههای جراید کشور با نامبرده است که مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تاریخی را در برمیگیرد .بخش دوم حاوی نمونههای برگزیدهای از مقالات منتشر شده نویسنده در مدت 57سال( 1320تا 1377) فعالیت روزنامهنگاری اوست که موضوع عمده آنها مسائل انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی است .در بخش سوم نیز مقالاتی برگزیده شده که مسیر تحول اندیشه مولف را نشان میدهد . ...انور خامه ای در مورد هدایت گفت: «من هدایت را به دو شکل می شناختم. اول اینکه هر دوی ما نسبی قاجاری داشتیم و از طریق خانواده هایمان همدیگر را می شناختیم. دیگر اینکه نوشته های همدیگر را خوانده بودیم. من آن روزها مقالاتی در نشریات حزب توده و اطلاعات می نوشتم و هدایت هم مقالات و کتاب هایش را یادم است که به همراه عبدالحسین نوشین و حسین خیرخواه و یکی دو نفر دیگر به کافه فردوسی رفت و آمد می کردیم. من آن موقع از هدایت «وغ وغ ساهاب» را خوانده بودم و بعد با ماجرای «ادبای اربعه» آشنا بودم. این شد که پنج سال از شهریور ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ را بیشتر با هدایت گذراندم....
در این مجموعه سیزده مقاله درباره جنبههای مختلف تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، رجال شناسی و ادبی منطقه و مردم((لرستان)) با این عناوین گردآمده است : ((لرستان در دایرهالمعارف اسلام/ مینو رسکی زروان لرستانی))، ((سید جعفر کشفی/ مجتبی مقدسی))، ((یک روز از زندگانی گونگادین/ عبدالکریم جربزهدار))، ((بازگیرها/ علیداد برزویی))، ((پیشنهاد انضمام حکومت ولایات ثلاث به ایالت بروجرد و لرستان/ غلامرضا عزیزی))، ((چهار سند تاریخی درباره دالوندها/ حمیدرضا دالوند))، ((کارگزاران لرستان/ سید فرید قاسمی))، ((وجه تسمیه تاریخی بدرآباد/ سعادت خودگو))، ((نمایش در خرمآباد/ هرمز زندی))، ((قدم خیر/ توکل حیدرزاده خرمآبادی))، ((یک ترانه لری/ شیرین وطندوست))، ((سالنامه دانشسرای مقدماتی پسران بروجرد/ سید فرید قاسمی)) و ((یادگارهای ماندگار/ عبدالله آفاق)) .