کتابخانه مجازی ادبیات

نامه معروف غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضیدان و اخترشناس نامدار ایرانی در قرن نهم هجری به پدرش ،یکی از مهمترین و دل انگیزترین اسناد تاریخ علم در زبان فارسی است. این نامه محیط علمی سمرقند را در زمان فرمانروایی الغ بیگ به نحو بی همتایی توصیف و خواننده را با نوع مسائل ریاضی و نجومی که در آن محیط بین دانشمندان مطرح بوده، آشنا می کند.

تحقیق "بیرونی درباره ارتفاع خورشید و سایه ها" توسط جواد همدانی زاده نگاشته و در سال 1352 توسط دانشگاه آریامهر، به مناسبت بزرگداشت هزارمین سال ولادت ابوریحان بیرونی انتشار یافته است.

دربارۀ تاریخ ریاضیات در ایران پیش از اسلام چندان چیزی نمی‌دانیم. ولی پیش از حملۀ اعراب مسلمان به ایران در اوایل سدۀ اول هجری، در جندی‌شاپور و مراکز علمی دیگر، ریاضیات پیش‌رفته‌ای وجود داشت. از وجود زیج شهریار یا زیج شاهی در زمان انوشیروان (531ـ578 م) خبر داریم و به گفتۀ ابوریحان بیرونی، دانشمندان ایرانی زیج شهریار را در بیست‌و هفتمین سال سلطنت کسرا تصحیح کردند. این کتاب در دو بخش دربرگیرندۀ تاریخ ریاضیات ایران و سرگذشت‌نامه‌ای از چهل تن از ریاضی‌دانان ایرانی است. بنابراین در بخش نخست از مسیر کلی گسترش ریاضیات در ایران بحث شده و در بخش دوم دربارۀ زندگی و آثار چهل تن از برجسته‌ترین ریاضی‌دانان ایرانی به ترتیب تاریخی اطلاعاتی ارزشمند ارائه شده است.

در اوایل قرن نهم آثار ریاضی نفیسی توسط ریاضی‌دان عالی‌قدر ایرانی «غیاث‌الدین جمشید کاشانی» پدید آمد که از ممتازترین تألیفات علمی دوران اسلامی است. در این کتاب شرح احوال و آثار این ستاره قدر اول علمی ایران آمده و همچنین از نتیجه تحقیقات دانشمندان اروپایی درباره وی آگاهی‌هایی به دست داده شده است. او ریاضی‌دان عالی‌قدر و محاسبی ماهر و منجمی زبردست و مؤلفی توانا و مخترع آلات دقیق رضد بود و به‌حق می‌توان او را از برجسته‌ترین ریاضی‌دانان دوره اسلامی دانست. وی از حدود سال 808 تا پایان عمرش یعنی 832 فعالیت علمی داشت و در این مدت به تصنیف و تألیف رسالات و کتب ریاضی و نجومی پرداخت که مهم‌ترین آنها «زیج خاقانی»، «مفتاح الحساب»، «رساله محیطیه» و «رساله تروجیب» است که در این کتاب بدان‌ها و دیگر آثار او پرداخته شده است.