کتابخانه مجازی ادبیات

دیوان حافظ نه‌تنها از حیث فصاحت و بلاغت در جهان ادب کم‌نظیر است، شاید در زبان فارسی کتابی را نتوان یافت که از لحاظ تنوع مطالب و وفور معانی با دیوان حافظ به نسبت حجمش برابری کند. تجزیه و تقسیم‌بندی پدیده‌ها اعم از مادی و معنوی از نظر تأثیر مثبتی که در امکان شناخت پدیده‌ها و بررسی آنها دارد، از روزگاران کهن توجه اندیشمندان را به‌ویژه در زمینه‌های علمی به خود معطوف داشته و امروزه نیز در تمام رشته‌های علمی نخستین شرط تحقیق، جمع‌آوری و دسته‌بندی پدیده‌های گوناگون است. این شیوه از بررسی به پژوهشگر امکان می‌دهد تا از ترکیب و آمیزش مطالب دسته‌بندی شده مقدمات لازم را به منظور کشف مطالب جدید و مجهولات علمی آماده سازد؛ علوم ادبی از جمله حافظ‌شناسی نیز از این قاعده کلی بیرون نیست. این فرهنگ‌واره حافظ‌پژوهان را در تفسیر متن به متن که یکی از مهم‌ترین شیوه‌های تفسیر شعر حافظ و راهیابی به اندیشه‌های اساسی اوست یاری خواهد رساند؛ چه اینکه درباره شعر حافظ اسناد تاریخی اندک است و آنچه هست، قابل اعتماد نیست؛ بنابراین بهترین راه تفسیر شعر او و حل معضلات آن، مقایسه ابیات مشابه است که در این کتاب جمع‌آوری و طبقه‌بندی شده است.

شاهنامه پس ازحمد و ستايش خرد و بيان انديشه‌هاي اعتقادي شاعر، با داستان كيومرث، بعنوان اوّلين كدخدا آغاز مي‌گردد و با داستان هوشنگ و طهمورث، ادامـه مي‌يابد، تا اين كه به داستان جمشيد و ضحّاك مي‌رسد. دراين افسانه‌ها، مانند ديگر داستان‌هاي شاهنامه، مي‌توان انديشه‌هاي اجتماعي را از ديدگاه‌هاي گوناگون در بوته نقد قرارداد و آنها را تجزيه و تحليل نمود. اهميّت داستان‌هاي اوّليّه شاهنامه از اين جهت است كه به بررسي اوّلين حكومت بشري و آيين كشورداري مي‌پردازد و دشواري‌هاي آن را نشان مي‌دهد. مهم‌ترين مسائل اجتماعي كه مي‌توان دراين سه داستان بررسي كرد؛ بدين شرح است: 1. ويژگي‌هاي هر جامعه و چگونگي روابط اجتماعي درآن. 2. شكل‌گيري كارها براساس نيازها و ضرورت‌ها. 3. مشخّص‌شدن كاركرد تأمين نيازها مانند آباداني شهرها،كشف آتش و آهن. 4. برپا كردن شادي و جشن پس از هر موفّقيّت، بعنوان تشويق و ترغيب و ايجاد انگيزه. 5. كارآفريني و طبقه‌بندي مشاغل كه درآن جامعه ابتدايي چشمگير و مورد توجّه است. 6. امنيّت اجتماعي و استقرار مردم دركوه براي تأمين امنيت. 7. ايجاد رودخانه‌ها و رونق دامداري و كشاورزي، بعنوان يك فعّاليّت مهمّ و اساسي براي رونق اقتصادي. 8. جداكردن حيوانات از همديگر، بر اساس چگونگي استفاده از آنها و تأمين نيازها. 9. قشربندي اجتماعي و مشورت با موبدان و همكاري با دهقانان. 10. بكارگيري شيوه‌هاي گوناگون نظامي و چاره‌جويي درجنگ، براي جلوگيري از خونريزي، پيشگيري از تمرّد، خنثي‌كردن توطئه دشمن و امتياز گرفتن از او پس از پيروزي، رعايت مقرّرات مربوط به جنگ، توجّه به پيامدهاي مثبت جنگ مثل تجربه، آبديده‌شدن، مهارت و بكارگيري تدبير و انديشه. 11. ارتباط بوسيله زبان‌هاي متفاوت و آشنايي با آن، بعنوان يك ضرورت.