بَهجَت‌ الرّوح‌، رساله‌ای‌ در موسیقی‌ به‌ زبان‌ فارسی‌ تألیف‌ عبدالمؤمن‌بن‌ صفی‌الدین‌. عبدالمؤمن‌، این‌ رساله‌ را با استفاده‌ از منابع‌ عربی‌ و یونانی‌ نوشته‌ است‌. ابواب‌ دهگانة‌ کتاب‌ مشتمل‌ است‌ بر: مبدأ علم‌ موسیقی‌، گفتار حکما دربارة‌ این‌ علم‌، نسبت‌ موسیقی‌ با انسان‌، نسبت‌ موسیقی‌ با کواکب‌ سبعه‌، بحور اصول‌ و حرکات‌ هر یک‌، علم‌ الادوار موسیقی‌ به‌ نظم‌، ترکیب‌ پرده‌ به‌ حسب‌ سیر عطارد و زهره‌، نغمة‌ مناسب‌ حال‌ هرکس‌، شمار بانگ‌ هر پرده‌، سلوک‌ صاحب‌ این‌ هنر و منشأ مقامها و نسبت‌ پرده‌ها به‌ کواکب‌ و عناصر و فصول‌ اربعه‌.مندرجات‌ بهجت‌ الرّوح‌ ـ به‌ رغم‌ شباهتهایی‌ که‌ با آثار صفی‌الدین‌ ارموی‌ و عبدالقادر غیبی‌ مراغی‌ دارد ـ حاوی‌ نکاتی‌ افسانه‌ای‌، غیرعلمی‌، مبالغه‌آمیز و گاه‌ بدیع‌ است‌، از جمله‌: حلول‌ روح‌ به‌ جسم‌ آدم‌ در پی‌ آواز خواندن‌ جبرئیل‌ در مقام‌ راست‌؛ الهام‌پذیری‌ آهنگها از صدای‌ حیوانات‌ مثلاً بوسلیک‌ از موش‌، دوگاه‌ از گربه‌، چهارگاه‌ از حمار و نیریز صغیر از ماهی‌؛ انتساب‌ اختراع‌ آلات‌ موسیقی‌ به‌ برخی‌ از حکما که‌ گاه‌ نامهای‌ غریب‌ دارند؛ تقطیع‌ ایقاعی‌ با حروف‌ و علائم‌ غیرمعمول‌، مانند «تن‌ دره‌ دیم‌ دیم‌» و «تن‌تنه‌ دره‌ دیم‌ تله‌ تن‌»؛ در حالی‌ که‌ در کتب‌ مشابه‌ از «تن‌ تنن‌ تننن‌» استفاده‌ می‌شده‌ است‌. در این‌ کتاب‌، از فواصل‌ و نحوة‌ استخراج‌ آنها از وَتَر، که‌ بخش‌ مهم‌ رساله‌های‌ موسیقی‌ بوده‌، ذکری‌ نرفته‌ است‌. با اینهمه‌، ایجاز این‌ اثر و کمی‌ آثاری‌ از این‌ دست‌ در چند قرن‌ گذشته‌، اهمیت‌ آن‌ را در نظر صاحبنظران‌ دو چندان‌ کرده‌ است‌. احتمالاً در دوره‌ای‌ که‌ این‌ رساله‌ تألیف‌ شده‌، جنبة‌ عملی‌ موسیقی‌ بر جنبة‌ نظری‌ آن‌ برتری‌ داشته‌ است‌.بهجت‌ الروح‌ را نخستین‌ بار، در 1322 ش‌/1943، یاسنت‌ لویی‌ رابینو تصحیح‌، و از فارسی‌ به‌ انگلیسی‌ ترجمه‌ و چاپ‌ کرده‌ است‌.

منابع مشابه بیشتر ...

6665c8fa19dbb.jpg

هفت نغمه چنگ

سعدی حسنی

مجموعه مقالات موسیقی سعدى حسنى به سال 1324 به اخذ دانشنامه ‏ى لیسانس در رشته ‏ى حقوق سیاسى از دانشگاه تهران موفق گردید. به سال 1332 به اتریش رفت و در دانشكده‏ ى علوم سیاسى وین ثبت نام كرد و پس از یك سال به دلائلى، ناگزیر گردید كه در دوره ‏ى دكتراى حقوق دانشگاه وین نام‏ نویسى كند. وى در تمام سه سالى كه در وین بود، تحصیل موسیقى را در دانشكده ‏ى علوم موسیقى رها نكرد ولى چون رسما دوره ‏ى دكتراى دانشكده‏ ى دیگرى را مى‏ گذرانید از دریافت پایان ‏نامه ‏ى تحصیلى در رشته‏ ى موسیقى صرف نظر كرد. سرانجام به سال 1326 موفق به اخذ دكتراى علوم سیاسى شد. دكتر سعدى حسنى پس از فراغت از تحصیل، به آلمان رفت و مدت چهارده سال در شهر هامبورگ اقامت گزید و ضمن فعالیت براى تأمین معیشت، به تحقیق در مسائل ایران‏شناسى و به ویژه راز و رمز هنر فرش ایران پرداخت و سرانجام به سال 1346 به ایران مراجعت كرد و سرپرستى هنرى تالار رودكى به وى نهاده شد. دكتر سعدى حسنى در سال 1352 به مدیریت مجله‏ «موسیقى» و سپس در سال 1355 به مدیریت كل «ژونس موزیكال» ایران منصوب گردید. قطع نظر از آثارى كه به طبع نرسیده ‏اند، آثار چاپ شده‏ دكتر سعدى حسنى از این قرار است: تاریخ موسیقى (جلد اول، 1330، جلد دوم، 1331)؛ تفسیر موسیقى (جلد اول، 1330، جلد دوم، 1331)؛ هفت نغمه چنگ (مجموعه‏ مقاله، 1330) و مقالاتى كه در مجله‏هاى «موسیقى»، «ژونس موزیكال» و «رودكى» به چاپ رسیده است. دكتر سعدى حسنى پس از تحمل رنج یك بیمارى طولانى در آلمان دیده از جهان فرو بست.

665b36af801ca.jpg

گوشه ای از سیمای تاریخ علوم در ایران (مقالات تحقیقی)

جمعی از نویسندگان

کتاب حاضر که به صورت مجموعه ای از مقاله ها انتشار می یابد میتواند گامی به سوی تدوین فرهنگ جامعی درباره تاریخ علوم در ایران به شمار رود. چنانکه در لابه لای صفحات این کتاب ملاحظه میگردد سرزمین کهنسال ما در امر پرورش استعدادها و نیروهای خلاق و متفکر در زمینه های مختلف علوم، در طی تاریخ پر نشیب و فراز خویش پهنه مستعدی بشمار می رفته، تا جایی که در برخی از زمینه های علوم فرزندان بزرگ و سرفراز آن چون رازی، فارابی، پورسینا، خوارزمی، خیام، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی و ... نقشی اساسی و بنیادی برعهده داشته اند و این وظیفه ملی ما است تا به دور از تعصب و با واقع بینی هرچه بیشتر به بررسی پیشینه علمی سرزمین خود پردازیم باشد که عوامل موثر در امر کسب پیروزیهای علمی میهن خود را در برخی از دورانها و دلایل رکود فعالیتهای علمی و ظهور ننمودن چهره های درخشان را در برخی دیگر از زمانها دریابیم و سپس با آگاهی از جنبه های مثبت و منفی گذشته راه خود را به سوی یک آینده موفقیت امیز در جهت ایجاد محیطی مناسب برای رشد متفکران و محققان ارزنده بگشاییم.