کتابخانه مجازی ادبیات

«سال‌های آتش و برف» برگزیده‌ای است از مقاله‌های«آیدین آغداشلو» در فاصله سال‌های 1370تا .1377این مطالب در دو بخش با عنوان «گفتارها» و «گفت و گوها» به طبع رسیده که موضوع عمده آنها درباره ادبیات و هنر کلاسیک ایران است .عنوان برخی مطالب کتاب بدین قرار است «تاملی در هویت فرهنگی ما»، «درباره شاهنامه شاه طهماسبی»، « حق آقای ابراهیم گلستان» و «از سهو تا جعل :نگاهی به چند نمونه جعلی در میان آثار هنری قدیم ایرانی» . نویسنده در بخشی از کتاب تصریح می‌کند: «هر فرهنگ زنده‌ای از گذشته‌اش به سود امروزش قوت می‌گیرد و حاصل جمع امروزش، زمینه شکل فردایش می‌شود .ساختار امروزش هم حاصل جمع استعداد «جذب و طرد» و «خلاقیت» آن است .به همین خاطر است که نمی‌تواند تنها به گذشته‌اش تکیه کند .اگر فرهنگی آن «استعداد» را از دست داده باشد، پس در حال فترت و فرود است .فرهنگ مغلوب به خاطر از دست دادن استعداد «انتخاب اصلح» و «خلاقیت در ترکیب تازه» است که عقب می‌ماند . فرهنگ‌های بسته‌ای که به قصد حراست ارزش‌هایشان در را به روی غیر می‌بندند از حرکت و نوزایی باز می‌مانند ;نظیر تمدن یهودیان در فاصله میان سقوط اورشلیم به دست رومیان تا پراکندگی‌شان در شرق و غرب .یا پارسیان در هند .یا چینی‌های دوران مینگ» . این جلد از مجموعه گفتارهای آیدین آغداشلو 26 گفتار و گفتگو در موضوع‌های مختلف و پراکنده‌ای از سینما و تئاتر و باستان‌شناسی و … را دربر می‌گیرند. آغداشلو در سال‌های پس از ترک تحصیل در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، مشغول به نویسندگی، نقاشی، گرافیک، تعلیم و تدریس و …. شد. حاصل کار نویسندگی او به صورت هشت جلد کتاب مجموعه مقالات و گفت‌وگوها درآمده که بیش از ششصد مقاله و نوشته در زمینه‌های گوناگون فرهنگی و هنری را دربر می‌گیرد. مقاله‌ها و مصاحبه‌های این مجموعه موضوعات مختلف و ظاهراً پراکنده‌ای را دربر می‌گیرند؛ از سینما و تئاتر و باستان‌شناسی و هنرهای ایرانی و اسلامی و نقاشی تا خوشنویسی و گرافیک و شعر، اما در باطن مشغلۀ اصلی آیدین آغداشلو همیشه بازشناسی فرهنگ و هنر گذشته و معاصر ایران و جهان بوده است. در این کتاب مقاله‌ها و گفت‌وگوهای سال‌های 1371 ـ 1378 آورده شده است. گفتارهای این مجلد بیشتر حوزه‌های سینما و تئاتر و نمایش را شامل می‌شوند. در یکی از گفتارها که اشاره‌ای دارد به خرید یک ورق مصور شاهنامۀ شاه طهماسبی که توسط نویسنده و زنده‌یاد ایرج افشار از لندن صورت گرفته، نویسنده دربارۀ این نسخه می‌نویسد: «با اطمینان خاطر می‌توانم بگویم که شاهنامۀ شاه طهماسبی، گوهر یگانۀ تاریخ نقاشی ایران است. تا جایی که می‌شناسم، هیچ نسخۀ مصوری در طول تاریخ کتاب‌سازی ایران، مزین به 258 نقاشی در قطع بزرگ نبوده است و جماعتی چنین متعدد و متنوع از استادان بزرگ رشته‌های گوناگون این فن، بر روی یک کتاب کار نکرده‌اند: از خوشنویس و نقاش و کاغذساز و جدول‌کش و تذهیب‌گر و حل‌کنندۀ طلا تا شیرازه‌بند و صحاف و افشانگر و تشعیرساز تا ده‌ها استاد دیگر و حاصلی چنین پروپیمان و مفصل و شگفت‌انگیز کمتر عرضه شده است». (ص 62) فهرست مطالب کتاب: کتاب یکم: گفتارها یک: دیباچۀ مجموعه نقاشی‌ها؛ تأملی در هویت فرهنگی ما؛ کجا ایستاده‌ایم؟؛ گزارشی و اشاره‌ای برای آن طرفی‌ها؛ مقاله‌هایی که باید می‌نوشتم و ننوشتم؛ نامه‌ای برای پسرم؛ دربارۀ شاهنامۀ شاه طهماسبی؛ از سهو تا جعل؛ به رفتار آرام رودخانه‌ای می‌ماند که به سوی ابدیت جاری است. دو: سینماهای من؛ فیلم‌های عمر من؛ چهار یادداشت؛ آلتمن آویخته میان تغزل و افشاگری. سه: به همان یک دانه بادام تلخ می‌ساختم، اگر می‌ماند؛ زنده است و نمرده است؛ با بغضی در گلو؛ در حق آقای ابراهیم گلستان؛ چهرۀ انسان و رنج او. کتاب دوم: گفت‌وگوها گفتگو با آیدین آغداشلو؛ با بیگانگی پیر می‌شویم؛ دربارۀ سینما، مدرنیسم و فیلم‌سازان ایرانی؛ مفهوم سینمای ملی و راه‌های دست‌یابی به آن؛ موضوع را این‌جوی هم می‌شود نگاه کرد؛ دربارۀ نقاشی این سال‌های ما؛ مصاحبه با روزنامۀ ایران؛ مصاحبه با فصل‌نامۀ هنر.

کتاب فرهنگ، خرد و آزادی نوشته دکتر رضا داوری اردکانی به ارتباط متقابل آزادی و خرد و فرهنگ که سه جوهر مستقل از یکدیگر نیستند و بلکه سه وضع اساسی در سیر تحقق جهان بشری‌اند می‌پردازند. فرهنگ، خرد و آزادی سه مفهوم جدا از یکدیگر نیستند، این‌ها در وجود و زمان باهم‌اند اما در مقام تعیین با اینکه از هم جدا می‌شوند به یکدیگر بستگی دارند و این بستگی چنان است که اگر یکی از آن‌ها نباشد دو دیگر هم نیستند یا لااقل فهم معنی هیچ یک از آن‌ها بدون در نظر آوردن دو معنای دیگر تمام نمی‌شود. این‌ها با هم چه نسبت دارند؟ چنان‌که اشاره شد فرهنگ و خرد و آزادی امور ثابتی نیستند که از ابتدا وجود داشته و به همان صورت دوام پیدا کرده باشند. در این کتاب سعی شده است ارتباط متقابل این این سه مفهوم بررسی شود و در ادامه ضرورت وجود هر یک برای بقای دیگر مفاهیم مورد پژوهش قرار بگیرد. این کتاب برای پژوهشگران حوزه فلسفه و فلسفه اخلاق مناسب است زیرا کمک می‌کند به شکل چند جانبه مهم‌ترین مفاهیم انسانی و فلسفی را بررسی کنند.

مجلد سوم از کتاب هفتاد سخن با نام ویژه از گوشه و کنار ادبیات فارسی، با تنسیقی آراسته، مشتمل است بر 4 بخش نکته هایی از ادبیات قدیم، نثر فارسی معاصر، از خاطرات ادبی، دکتر خانلری درباره صادق هدایت و تفنن های ادبی در بخش نخست نظریات و نقدها و گزارش های مولف پیرامون ادب پیش از اسلام، شاهنامه و شاهنامه پژوهی، داستان بیدپای (کلیله و دمنه نویافته)، و 13 شاعر بنام – عبید طنزپرداز تا حافظ تصویرساز، و نیز مباحثی درباره موسیقی و موسیقی دانان قدیم ایران آمده است. بخش دوم به بررسی شعر و نثر معاصر ایران و نقد داستان رنگین کمان وانداواسیلوسکایا تخصیص یافته است و بخش سوم به نگرش استاد خانلری درباره شخصیت اجتماعی صادق هدایت و آثار ادبی او اختصاص دارد. که بسیار خواندنی ااست. در بخش چهارم سه تفنن و طنز ادبی گرد آمده است. با نام های سفر هشتم سندباد، سرگذشت ماه و قصه اسب شا؛ که به ویژه در این قصه طنزآمیز مبانی اجتماعی و سیاسی اندیشه های دکتر خانلری نهفته است و پیداست که او رسم رسوبات تحکیم یافته، نه تنها با حاکمیت های سیاسی توتالیتر سر سازگاری نداشته، بلکه از هواخواهان برابری نیز بوده است. ما درنگ بر این قصه نوپرداخته را به همه نظریه پردازان و غمخواران مسایل اجتماعی توصیه می‌کنیم.

مجلد دوم کتاب هفتاد سخن با نام ویژه فرهنگ و اجتماع حاوی یک مقدمه و 51 گفتار متنوع، توضیح‌گر مقولاتی است که بیشتر با ملیت، فرهنگ، سیاست، خط و شیوه های نگارش و اصلاح آن، اقتباس های زبانی و کلامی، گویش های محلی، واژه سازی و واژه گزینی، چگونگی کاربرد واژگان بیگانه، پیوند لفظ و معنی، روش تدریس قواعد زبان فارسی، مطالعات ایرانی، کوشش های فرهنگی، شیوه های تحقیق و ... پیوند دارند. استاد خانلری، خود در مقدمه این مجلد می‌گوید: "این مقالات که در چند جلد جداگانه منتشر می‌شود، شامل مطالب گوناگونی است که بعضی با اوضاع کشور و جریان حوادث سیاسی و اجتماعی آن ایام مربوط است و بعضی دیگر اندیشه های کلی درباره اموری است که مورد ابتلای جامعه ماست و هنوز موجود و درخور تامل است". دید تحلیلی – انتقادی استاد خانلری در این مجموعه، در کنار ثمره های عینی و مشخص، الگویی نیز هست برای نوخواهی و نوسازی جامعه و فرهنگ در همه حوزه های نظری آن امید که این مجموعه سودمند پیکارگران و دانش‌پژوهانی افتد که میان در سالم سازی فرهنگ و اجتماع بسته‌اند.